Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Í vefverkum Örnu má sjá hvernig hún miðlar flókinni línuteikningu í kerfi sem byggist í grundvallaratriðum á lóðréttum og láréttum ásum. Við gerð veggteppanna hefur hugmyndin viðkomu, á milli skissubókar og vefnaðar, í tölvuforriti þar sem uppröðun og úrvinnsla á sér stað. Þar á listamaðurinn við heildarmyndina eins og sjá má í ummerkjum sem koma fram við klippivinnu eða útstrokun á tölvuskjá. Þessu er öllu haldið til haga í endanlegri útfærslu. Þegar heildarmyndin er fullgerð sem skissa í tölvu hefst Arna handa við að vefa.

Edda Jónsdóttir (f. 1942) býr og starfar í Reykjavík. Hún stundaði nám í Myndlistarskóla Reykjavíkur, Myndlistar- og handíðarskóla Íslands og Rijksakademie van Beeldende Kunsten í Amsterdam. Edda starfaði við myndlist frá árunum 1975-1995, stofnaði síðan i8 gallerí þar sem hún starfaði sem framkvæmdastjóri til 2007 og sneri sér þá aftur að eigin listsköpun.Teikningar voru sýndar fyrst í Hverfisgalleríi samhliða útgáfu bókverks.

Nafn verksins vísar til norrænar goðafræði en Himinglæva var dóttir sjávargyðjunnar Ránar og sjávarguðsins Ægis. Verkið framkallar tóna þegar vindurinn blæs en tónarnir eru breytilegir eftir krafti vindsins.Verkið var afhjúpað við Hörpu þann 7. maí 2022. Það var valið í samkeppni um list í opinberu rými við Hörpu árið 2008 og var gjöf frá íslenska ríkinu og Reykjavíkurborg í tilefni af 10 ára afmæli Hörpu. Þar sem verkið er eins konar hljóðfæri hæfir listaverkinu vel að vera við Hörpu. 

Á árunum 1977 til 1978 málaði Erró seríuna Skáldin, 23 verk sem heiðra lykilskáld og rithöfunda heimsbókmenntanna. Þar á meðal er enski rithöfundurinn Charles Dickens, einn áhrifamesti skáldsagnahöfundur 19. aldar. Í þessu verki sýnir Erró Dickens að störfum, með penna í hendi, eins og hann sé að skapa lifandi senurnar sem birtast á bak við hann.Í bakgrunninum má sjá kraftmikla senu úr myndasögusamstarfi Marvel og DC frá 1976, Superman vs. The Amazing Spider-Man, þar sem fjölmennt blaðamannateymi frá Daily Planet og Daily Bugle safnast saman á ráðstefnu í New York til að sjá gervihnöttinn ComLab One afhjúpaðan – þar á meðal eru Peter Parker (Köngulóarmaðurinn) og Clark Kent (Ofurmennið). Hins vegar hefur Erró víða skipt út upprunalegum myndbrotum fyrir teikningar eftir Alberto Salinas, sem sýna lykilatriði úr lífi Dickens.Tengingin milli verka Dickens og teiknimynda byggist á víðtækum vinsældum og aðgengi. Hvort tveggja byggir á framhaldssögum, spennandi frásögnum og eftirminnilegum persónum, og gjarnan er tekist á við samfélagsmálefni og siðferðileg álitamál. Myndin af gervihnettinum virkar óvænt í fyrstu en dregur upp áhugaverða hliðstæðu – Dickens var nákvæmur rannsakandi þegar mannlegt samfélag var annars vegar og náði að fanga fjölbreytileika þess líkt og gervihnöttur sem veitir yfirsýn yfir jörðina.

Verkið vísar í grunnþætti málverksins, liti, fleti og línur og má því líta á það sem málverk í rými. Verkið hvetur áhorfendur til að hreyfa sig innan rýmisins og skoða frá mismunandi sjónarhornum. Verkið fjallar um skynjun okkar áhorfenda, þáttöku, afstöðu og sjónarhorn hér og nú.

Í marglaga verkum sínum kannar Hildigunnur hugmyndir um fegurð, notagildi og samhengi hlutanna. Verk hennar eru hvating til áhorfandans til að efast um jafnvægið á milli skynjunar og raunveruleika. Með því að tefla fram hversdagslegum hlutum, eins og tökkum úr lyklaborði og spreybrúsum, í óvæntum stærðum eða úr framandi efnum undirstrikar Hildigunnur kunnuglega eiginleika þeirra en dregur um leið notagildið í efa. Bjögunin undirstrikar skúlptúrískt gildi hinna upprunalegu hluta og fagnar fegurðinni sem felst í því sem fæstir gefa gaum.

Verkið er einskonar órói, samsettur úr fjórum lazerskornum glerjum sem hanga saman í stálröri og vír sem fest er við mótor. Glerin lýsa framþróun á geimrusli frá upphafi geimferða 1957 til spálíkana í framtíðinni. Mótívið á fyrsta gleri er aðeins hringur eða jörðin, gler tvö geymir árið 1997, gler þrjú 2017 og það síðasta hvernig verður umhorfs árið 2037 ef þróunin heldur óbreytt áfram. Verkið snýst í hringi og á það er varpað með myndvarpa myndskeiði af ljósi sem hægt og rólega birtist og hverfur. Vörpunin lýsir upp laserskurðinn í glerjunum sem varpar skuggum á nærliggjandi veggi. Geimferðir sýna okkur jörðina í nýju ljósi en afleiðingarnar eru að þær þekja hana smám saman geimrusli, svo hætt er við að við lokumst inni í sjálfsköpuðum ruslahjúp.

Í Goðahverfinu svokallaða í miðbæ Reykjavíkur er að finna listaverk gerð af Arnari Ásgeirssyni, hugsuð sem kennileiti fyrir hverfið. Þar er að finna mistiltein í formi örvar sem banaði Baldri, alsjáandi auga Óðins og veggmynd alsetta táknmyndum allra goðanna úr hverfinu. Frekari upplýsingar um verkin og staðsetningar er að finna í smáforriti Listasafns Reykjavíkur um útilistaverk „Reykjavik Art Walk“.

Birgir kannaði fyrst og fremst litakerfi sem formmál íslenskrar menningar, landslag hennar og listasögu. Æfingarnar í lit voru alvarlegar, tilgangslausar og óþarfar; litatöflu listamannsins er „raunveruleg“ að því marki sem sérhver eiginleiki getur talist felast í menningu. Þær eru eins konar afleidd þýðing eða útdráttur, sem sýnir skynjun Andréssonar á heimalandi sínu og persónulegu uppvexti. Í þessu tilviki eru stensilorðin „svartasta nótt“ sem kalla fram langa dimma íslenska vetur, en verkið gæti líka kallað fram dimmt hugarástand mannlegs ástands.

Erró, sem mótaðist af kalda stríðinu, beinir gjarnan sjónum að hugmyndafræðilegum átökum samtímans. Í Kapteinn Ameríka má sjá slík átök milli afla með andstæða heimssýn.Verkið heitir eftir ofurhetjunni sem sköpuð var af Jack Kirby og Joe Simon árið 1940. Henni var ætlað að vera tákn bandarískra gilda, frelsis og lýðræðis, í baráttu gegn nasistum í síðari heimsstyrjöld og síðar við kommúnista í kalda stríðinu. Helsti andstæðingur hans, Rauða höfuðkúpan, þróaðist frá því að vera þýskur nasisti yfir í sovéskan njósnara.Verk Errós birtir baráttu góðs og ills, hann sækir myndefnið í tvíblaða opnu úr Captain America nr. 298 frá árinu 1984, þar sem Rauða höfuðkúpan hæðist að andstæðingi sínum. Á milli þeirra setur Erró inn lifandi þrívíða netbyggingu – „járnnet“ – sem afmyndar andlitin og dregur fram ofbeldi, ótta, árásargirni og óróleika.

Guðný Rósa Ingimarsdóttir nýtir sér pappír sem efnivið til útsaums en þó á allt annan hátt. Verk hennar eru óhlutbundin og í þeim mætast lífræn og geómetrísk form. Athöfnin við að skapa verkin er mikilvæg, hún vinnur í flæði og er ekki búin að ákveða fyrirfram hvernig verkið á að vera. Hún sækir í sífellu í eldri verk við sköpun nýrra og hikar ekki við að breyta þeim eldri ef henni þykir þess þörf. Saumurinn er iðulega taktfastur og jafnvel kerfisbundinn, til að mynda í rúðumynstri.

Pappírsverk Guðnýjar Rósu eru útfærð með öllum þeim möguleikum sem efnið býður upp á. Það er klippt og skorið, límt saman, málað og teiknað á, saumað í og fleira. Verkin eru eins konar skrásetningar á ótilteknum fyrirbærum, greining á ferli, hegðun og mynstri. Ýmist er eins og þau vísi í innsta kjarna undir smásjá eða samhengi í víðáttu alheimsins. 

Safneign