Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Verkið er staðsett í Grasagarðinum í Laugardal.Um 1929, þegar Ásmundur flutti aftur heim til Íslands eftir búsetu í París, hóf hann að búa til höggmyndir með einfölduðum formum af fólki við störf. Mörg verk hans birta myndefni sem eru sprottin úr íslenskum menningararfi og náttúru. Á fjórða áratug síðustu aldar var vinnandi fólk áberandi í verkum Ásmundar og eru mörg hans þekktustu verka, eins og Vatnsberinn (1937) og Þvottakona (1936), frá þeim tíma. Verkið er efnismikið og birtir sterklega byggða konu sem fæst við jarðbundið en líkamlega erfitt starf, að þvo þvott. Einnig má lesa andlegan styrk úr líkamsburðum þvottakonunnar.

Við gatnamót Lækjargötu og BankastrætisVatnsberinn varð til þegar Ásmundur vann að listsköpun í Kaupmannahöfn veturinn 1936–37. Myndin sýnir konu rogast með tvær vatnsfötur. Fegrunarfélag Reykjavíkur keypti styttuna árið 1948 og vildi láta hana standa í Bakarabrekku við Lækjargötu í Reykjavík. Það náði ekki fram að ganga sökum mikillar andstöðu nokkurra samborgara listamannsins. Hlutust af miklar deilur. Var henni þá valinn staður í Garði Ásmundar við Sigtún. Árið 1967 var myndin steypt í brons og í ágústmánuði sama ár komið fyrir efst í Litluhlíð við Öskjuhlíð í Reykjavík.Myndbygging Vatnsberans er í miklu og þaulhugsuðu jafnvægi: fötur og handleggir mynda samhverfu, vinstri fótur kemur fram inn á milli fatanna, en sá hægri aftur, þannig að grunnflöturinn er þríhyrndur. Kraftlínur Vatnsberans mynda því nánast pýramída séð allt um kring, en sú tegund myndbyggingar er þekkt úr listasögunni til að skapa festu og stöðugleika. Það eina sem brýtur upp þessa kyrrstöðu er, líkt og í fleiri verkum Ásmundar, staða höfuðsins, sem hallar ögn, mýkir myndbygginguna og gefur í skyn hreyfingu.Það sem einkennir þessa mynd er massinn. Efnið er slétt, formið lokað og afgerandi. Þessi efnisþyngd, sem kölluð er fram í Vatnsberanum lýsir vel inntaki verksins: „Þegar ég vann Vatnsberann, hafði ég tröllslega fjallamyndun Íslands í huga,“ sagði listamaðurinn í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund. „Og svo vinnukonurnar, sem ég sá í æsku minni brjótast út í hríðina og koma gaddfreðnar til baka með vatnsföturnar sínar. Þær vildu ekki láta kenna í brjósti um sig. Alls ekki. Ég mundi aldrei gera mynd af verkafólki, þar sem hægt væri að sjá meðaumkun. Þetta fólk á annað skilið“ (bls. 7–8).

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Um 1929, þegar Ásmundur flutti aftur heim til Íslands eftir búsetu í París, hóf hann að búa til höggmyndir með einfölduðum formum af fólki við störf. Mörg verk hans birta myndefni sem eru sprottin úr íslenskum menningararfi og náttúru. Á fjórða áratug síðustu aldar var vinnandi fólk áberandi í verkum Ásmundar og eru mörg hans þekktustu verka, eins og Vatnsberinn (1937) og Þvottakona (1936), frá þeim tíma. Verkið er efnismikið og birtir sterklega byggða konu sem fæst við jarðbundið en líkamlega erfitt starf, að þvo þvott. Einnig má lesa andlegan styrk úr líkamsburðum þvottakonunnar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Myndina Móðir jörð gerði Ásmundur er hann dvaldi í nokkra mánuði í Kaupmannahöfn árið 1936. Hún sýnir barn sem sýgur brjóst móður sinnar. Myndin var stækkuð og steypt í brons árið 1957. Margar skýringar koma til greina þegar rætt er um inntak verksins, bæði sálfræði- og trúarlegar. Samkvæmt Ásmundi táknar konan (móður) jörðina, og barnið mannfólkið. Hér er því um að ræða hina frjósömu og gjöfulu jörð sem elur mannkynið.

Við SnorrabrautÁsmundur skóp Járnsmiðinn í Kaupmannahöfn árið 1936. Myndin sýnir járnsmið sem styður sig fram á steðjann. Með þessu verki vann listamaðurinn samkeppni um merki Iðnsýningarinnar í Reykjavík árið 1952. Ásmundur stækkaði verkið í steinsteypu árið 1955 og var því komið upp við Snorrabraut í Reykjavík.Í þessu verki er afmyndunin orðin ráðandi í listsköpun Ásmundar. Mannleg hlutföll eru hverfandi og anatómían er umbreytt að vilja listamannsins – fætur stuttir og gildir og hægri öxlin óeðlilega stór og teygð svo nokkuð sé nefnt. Samsetning verksins byggist á lóðréttum og láréttum kröftum sem halda verkinu í kyrrstæðri spennu. Í viðtali við Morgunblaðið, 10. október 1954, gerði Ásmundur ítarlega grein fyrir þessu verki: „Ég var tíður gestur hjá járnsmiðum í Reykjavík [þegar ég var um tvítugt], þar sá ég nýtízku járnsmíði í algleymingi – og ég stóð höggdofa frammi fyrir þeim ósýnilegu risaöflum, sem ég sá nútímann leysa úr læðingi. Járnsmíðin var orðin að trölladómi, vélabáknin verkuðu á mig eins og tröll. ... Í þessari hugarreynslu minni, sem varð smám saman að blossandi innri hvöt, urðu til spírurnar að „Járnsmiðnum“. Ég lifði í huganum ýmist við hamarinn og steðjann heima í sveitasmiðju föður míns eða í tröllaborgum járnsmiðjanna í Reykjavík – hver getur láð mér þó að ég vildi reyna að létta dálítið á ofurhlöðnum huga mínum – gera tilraun til að túlka stærðina gagnvart smæðinni – þessar andstæður, sem brutust um hið innra með mér?...	– Ógæfan, segir Ásmundur myndhöggvari, er sú, að menn binda þetta verk mitt við einstaklinginn. „Járnsmiðurinn“ á járnsmið – ég var að reyna að gera symbol hinnar tröllauknu járnsmíði nútímans – og um leið þá tröllauknu breytingu, sem átt [hefir sér stað] frá þeim tíma, er ég sem drengur stóð í smiðjunni – og reyndar öllum iðngreinum – hún er allsstaðar, þessi tröllaukna breyting. Og ég hef vissan átrúnað á risatækni nútímans, ég hefi trú á því að hún leysi fólkið úr þrældómi gamla tímans – og hún hefir þegar gert það að miklu leyti ...	– Sjáið þið til, segir listamaðurinn og bendir okkur á lítið líkan af „Járnsmiðnum“ úr hertum leir, sem stendur fyrir framan okkur á borðinu. – Þessar beinu og sterku línur, ég átti í miklum erfiði við að ná þeim, en ég varð, hvað sem það kostaði, til að geta gripið heildaráhrifin, – þetta þúsundfalda afl samanþjappað í forminu. Járnsmiðurinn er þarna í hvíldarstöðu – horfir fram í nútímann – og gamli járnsmiðurinn er þarna líka – hamarinn og steðjinn – eins og tengiliður á milli hins gamla og hins nýja, milli þess, sem var og er. . .	– En hvað með hægri öxlina – í hvíldarstöðu?	– Já, hún á að undirstrika kraftinn öðrum megin til að hvíldin – átaksleysið – hinum megin komi því skýrara í ljós. Heildin verður að halda sér uppi, enda þótt í hvíldarstöðu sé. Hún á ekki að tákna fyrst og fremst átak, heldur miklu fremur kraft í kyrrstöðu – ógurlegan og voldugan kraft – eitthvað monumentalt. Það „monumentala“ er fyrir mér eitthvað stórt og kraftþrungið, sem ekki getur samrýmst fínleika og viðkvæmni – ég hefi gaman af hvorutveggja ...	– Þetta var það, sem ég ætlaði að gera. Ég veit ekkert, hvort mér hefir tekizt það, en ég er að reyna að segja satt. Það er ekki alltaf, sem myndirnar gefa mikið hinu ytra lífi, þótt þær hafi kostað mikinn innri blossa og stríð.“

Verkið er staðsett í Grasagarðinum í Laugardal.Myndina Móðir jörð gerði Ásmundur er hann dvaldi í nokkra mánuði í Kaupmannahöfn árið 1936. Hún sýnir barn sem sýgur brjóst móður sinnar. Myndin var stækkuð og steypt í brons árið 1957.Myndbygging Móður jarðar er nánast klassískur pýramídi. Fætur og bak konunnar og barnið og vinstri hönd konunnar mynda samhverfu, stöðugt form, sem gefur myndinni festu og kyrrð. Þetta jafnvægi í heildarsýn myndarinnar er síðan liðkað með mjúkum línum og ávölum formum í líkama konunnar og barnsins. Þá er meiri léttleiki í þessu verki en fyrri verkum listamannsins, sem meðal annars er skapaður með holrými milli konunnar og barnsins. Líkamar konu og barns eru einfaldaðir í frumdrætti sína. Efnið er hér líkt og áður til að skilgreina formið sem í einfaldleik sínum gefur myndinni táknrænt gildi og um leið fjölbreytilega túlkunarmöguleika. Margar skýringar koma því til greina þegar rætt er um inntak verksins, bæði sálfræðilegar og trúarlegar. En ef við styðjumst við hugmyndir listamannsins, þá táknar konan jörðina og barnið mannfólkið. Hér er því um að ræða hina frjósömu og gjöfulu jörð sem elur mannkynið. Um verk sitt sagði listamaðurinn í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund: „Ég gerði Móður jörð í Danmörku um svipað leyti og Kossinn. Ég gerði hana fyrir föður minn, sem trúði á mold og jörð. Þetta er einasta framlag mitt til landbúnaðarins“

Verkið er staðsett á Klambratúni.Hraun er um tveggja metra hár steinskúlptúr eftir pólsk-franska listamanninn Lipsi. Verkið er hleðsla sex hraunsteina sem mynda saman tígulega súlu en snertast þó aðeins lauslega, að því er virðist. Skúlptúrinn var gjöf Francois Mitterand, þáverandi Frakklandsforseta, til þjóðarinnar árið 1983. Menningarmálaráðherra Frakka á þeim tíma, Jack Lang, sagði verkið vera gjöf til íslensku þjóðarinnar sem væri vitnisburður um menningaráhrif Frakka. Verkið stóð fyrst á Hagatorgi við Hótel Sögu en var komið fyrir á Klambratúni árið 2002. Lipsi var virtur myndhöggvari á umbrotatímum á meginlandi Evrópu og heillaðist fyrst og fremst af þeim efnivið sem hann notaðist við hverju sinni.Verk hans Hraun er fyrst og fremst óður til efnisins. Fyrir utan steinverk hans vann Lipsi einnig með timbur og fílabein.

Verkið er staðsett við ÆgisíðuMyndin Björgun varð til í Kaupmannahöfn er Ásmundur dvaldist þar veturinn 1936–37. Myndin sýnir björgun úr sjávarháska og hefur hún einnig verið nefnd Sjómennirnir. Myndin var stækkuð í 4 m á árunum 1957–60 og steypt í brons árið 1983.Sviðsetning verksins er nokkuð tvíræð. Efri maðurinn stendur á skeri eða bátskili, sem allt eins gæti verið alda, og reynir að draga þann neðri úr öldurótinu. Mennirnir tveir mynda samfellda hvirfilhreyfingu sem gengur frá hægri fæti neðri mannsins upp í vinstri hönd þess sem hærra stendur. Áherslan er lögð á átakið, andartakið þegar maðurinn er dreginn úr sjó – greipum dauðans. Hér er það myndbyggingin, hvirfilhreyfingin, sem miðlar inntaki verksins og því er innri formgerð – anatómía og hlutföll – beygð undir heildarsýn verksins og löguð að því. Þannig tökum við eftir því hvernig hægri handleggur og öxl efri mannsins eru ummynduð við átakið og látin renna inn í heildarhreyfingu myndarinnar. Því má segja að dramatískt inntak verksins kalli á umbreytingu formsins.

Á Rauðarárholti, við innkeyrslu að Sjómannaskólanum við Háteigsveg.Sigurjón Ólafsson hafði ekki lokið formlegu námi sínu við Konunglegu listaakademíuna í Kaupmannahöfn þegar hann hófst handa við sitt mesta stórvirki til þess tíma, 12 m² lágmynd af konum að stafla saltfiski. Blaðamönnum sagði hann að verkið væri „hylling saltfisksins, sem er einasta auðlind Íslendinga“. Sigurjón hafði sjálfur staflað saltfiski sem unglingur og í kringum vinnustofu hans við Charlottenborg voru vöruhús með angandi fiski af Íslandsmiðum.Sigurjón hlóð lágmyndina fyrst upp í leir og notaði til þess sjö tonn af efni, en að því loknu var hún steypt í gifs. Sigurjón hafði áður gert myndir af verkafólki, en þær voru í anda félagslegs raunsæis. Í Saltfiskstöflun tekur hann annan pól í hæðina. Til að myndin nyti sín sem best úr fjarlægð þurfti hann að einfalda alla byggingu hennar og fleti. Einföldunina má kenna við þann knappa kúbisma sem þekktastur er undir nafninu „púrismi“ en hann var nokkuð til umræðu í Danmörku á fjórða áratug liðinnar aldar. Saltfiskstöflun er byggð á tveimur láréttum hæðarflötum og tveimur dýptarflötum. Á hæðunum tveimur er að finna átta standandi konur við saltfiskvinnu, fjórar hið efra og fjórar í neðra, ýmist uppréttar eða bograndi yfir hjólbörurnar og færa saltfiskinn af einum stað á annan. Láréttu fletirnir tveir eru tengdir saman með tveimur fiskum sem verið er að taka upp í staflann, „en þó ekki síður með háttbundinni endurtekningu í líkamsstöðunum, krossvega yfir flötinn“ svo vitnað sé til Björns Th. Björnssonar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Ásmundur skóp Veðurspámanninn í Reykjavík árið 1934. Myndin var síðan stækkuð í steinsteypu sumarið 1939. Hún sýnir mann sem gáir til veðurs.Þetta raunsæja og látlausa verk myndar eina massífa heild sem lífguð er með stöðu og viðmóti höfuðsins. Form mannsins er lokað, yfirborðið slétt og fágað og öll einstaklingsbundin einkenni eru hverfandi. Þetta verk er til í tveimur útgáfum. Í þeirri fyrri er maðurinn í klæðum, en í þeirri síðari, sem sennilega hefur orðið til í stækkuninni, er maðurinn nakinn. Þessi umskipti eru í fullu samræmi við þær breytingar sem urðu á list Ásmundar á fjórða áratugnum, þegar listamaðurinn hvarf frá hinni raunsæju og natúralísku sýn til mun táknrænni myndgerðar, þar sem lögð er áhersla á að draga fram og lýsa eðli mannsins. En þó svo að fyrri útgáfan sé öllu raunsærri, þá er hún einnig algild og „táknræn fyrir hinn íslenska aldanna veðurspámann til sjávar og sveita, – frumstæðan útivistarmann, en ekki nútíma tækni í veðurspám,“ eins og listamaðurinn komst að orði í dagblaðinu Vísi, 19. október 1939.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Hér gefur að líta verk þar sem Ásmundur fæst við hversdagslegar athafnir; maður að vinna jarðveginn. Verkið er talið í beinum tengslum við náttúruna og var Hallsteinn bróðir Ásmundar fyrirmynd að verkinu. Hér er hægt að líta svo á að maðurinn sé hluti af náttúrunni, samtímis því sem hann verkar hana.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Verk þetta vann Ásmundur í Reykjavík árið 1934 og sýnir það konu að strokka. Kona með strokk er, líkt og fleiri verk Ásmundar frá þessum árum, þykk og mikil heild sem hvergi loftar um. Allt er gert til að undirstrika þyngdina og massann. Myndin er kyrrstæð tvíhverfa í fullkomnu jafnvægi, sem byggist á lóðréttum og láréttum kröftum, og það er aðeins staða höfuðsins sem gefur myndinni mýkt. Þrátt fyrir hina formrænu áherslu listamannsins er myndin natúralísk lýsing á smjörgerð fyrri ára, og óður til íslenskra vinnukvenna fyrr og síðar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Verkið Systur sýnir tvo kvenlíkama sem hallast örlítið aftur með hendur upp yfir höfuð. Það er unnið í náttúrulegum stíl þar sem listamaðurinn er trúr fyrirmyndinni. Hægt er að ímynda sér að konurnar standi undir ljúfri vatnsbunu sem þær halla sér undir.Þann 24. júní 1924 snéri Ásmundur frá námi í Stokkhólmi ásamt unnustu sinni Gunnfríði Jónsdóttur til að giftast henni á Íslandi. Ásmundur og kona hans ferðuðust um æskuslóðir hans og hann tók mynd af Gunnfríði og systur hennar við foss. Sú uppstilling þykir líkjast verkinu mjög.

Við Árbæjarsafn og við ErpsstaðiVerk þetta vann Ásmundur í Reykjavík árið 1934 og sýnir hún konu að strokka. Kona með strokk er, líkt og fleiri verk Ásmundar frá þessum árum, þykk og massíf heild sem hvergi loftar um. Allt er gert til að undirstrika þyngdina og massann. Myndin er kyrrstæð tvíhverfa í fullkomnu jafnvægi, sem byggist á lóðréttum og láréttum kröftum, og það er aðeins staða höfuðsins sem gefur myndinni ákveðna mýkt. Þrátt fyrir hina formrænu áherslu listamannsins er myndin natúralísk lýsing á smjörgerð fyrri ára, og óður til íslenskra kvenna fyrr og síðar.

Verkið er staðsett í Grasagarðinum í Laugardal.Verkið Systur sýnir tvo kvenlíkama sem hallast örlítið aftur með hendur upp yfir höfuð. Það er unnið í náttúrulegum stíl þar sem listamaðurinn er trúr fyrirmyndinni. Hægt er að ímynda sér að konurnar standi undir ljúfri vatnsbunu sem þær halla sér undir.Þann 24. júní 1924 snéri Ásmundur frá námi í Stokkhólmi ásamt unnustu sinni Gunnfríði Jónsdóttur til að giftast henni á Íslandi. Ásmundur og kona hans ferðuðust um æskuslóðir hans og hann tók mynd af Gunnfríði og systur hennar við foss. Sú uppstilling þykir líkjast verkinu mjög.

Verkið er staðsett við Seljakirkju í Breiðholti.Fýkur yfir hæðir er dæmigert fyrir þá einföldun í formi sem Ásmundur leitaði eftir á fjórða áratugnum. Smáatriðum er smám saman eytt út úr myndinni þar til eftir stendur það eitt sem nægir til að koma inntaki verksins til skila. Heildarsvipurinn er einfaldaður niður í einn samfelldan formmassa sem sýnir hvernig móðirin beygir sig yfir barnið og skýlir því fyrir vindinum. Með einföldun er ekki átt við að verk Ásmundar hafi verið að þróast í átt að óhlutbundinni list sem kom síðar á ferli hans, heldur var þetta tilraun til að leita að beinskeyttu og skýru myndmáli sem væri þó ekki raunsæislegt eins og klassískar höggmyndir.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Fýkur yfir hæðir er dæmigert fyrir þá einföldun í formi sem Ásmundur leitaði eftir á fjórða áratugnum. Smáatriðum er smám saman eytt út úr myndinni þar til eftir stendur það eitt sem nægir til að koma inntaki verksins til skila. Heildarsvipurinn er einfaldaður niður í einn samfelldan formmassa sem sýnir hvernig móðirin beygir sig yfir barnið og skýlir því fyrir vindinum. Með einföldun er ekki átt við að verk Ásmundar hafi verið að þróast í átt að óhlutbundinni list sem kom síðar á ferli hans, heldur var þetta tilraun til að leita að beinskeyttu og skýru myndmáli sem væri þó ekki raunsæislegt eins og klassískar höggmyndir.

Verkið er staðsett á Hallveigarstöðum við Túngötu.Myndina Fýkur yfir hæðir mótaði Ásmundur er hann bjó og starfaði í Holdsveikraspítalanum í Laugarnesi á árunum 1931–33. Myndin sýnir konu með barn í fanginu. Í þessu verki einfaldar listamaðurinn manneskjuna í frumdrætti sína og leitast við að draga fram massann í verkinu, en jafnframt er svarað með mjúkri hreyfinu sem gengur í gegnum líkama konunnar. Efnisáferð er slétt og jöfn og er fyrst og fremst til að skilgreina formin og massann. Þó svo að listamaðurinn virði hlutföll mannslíkamans, er hvergi stefnt að sjónblekkingu og virkar því myndin táknrænt.

Verkið er staðsett í Hallargarðinum við Fríkirkjuveg.Verkið Piltur og stúlka gerði Ásmundur fyrst í París þegar hann dvaldi þar í fjóra mánuði árið 1931, en fullgerði það síðan í Reykjavík sama ár. Myndin sýnir pilt og stúlku í innilegum faðmlögum og er einkar einföld í allri formgerð. Myndin var stækkuð, unnin í steinsteypu og sett upp í Hallargarðinum í Reykjavík árið 1955.Í þessu verki hefur listamaðurinn sagt skilið við stílfærslu og geómetríska einföldun fyrri verka og leggur nú áherslu á ákveðið raunsæi: Pilturinn og stúlkan eru í venjulegum fötum auk þess sem anatómía og öll hlutföll eru í fullu samræmi við hina hefðbundnu skólasýn. Myndin er massíf, ein heild, en brotin upp með hreyfingu sem gengur í gegnum myndina alla, gæðir hana lífi og ljær henni innilegan blæ. Þó svo að þessi mynd sé umfram allt ljóðræn stemning, verður hún að teljast ein af þeim myndum sem marka upphaf hins félagslega raunsæis í verkum Ásmundar á fjórða áratugnum.Hið látlausa nafn myndarinnar, Piltur og stúlka, minnir óneitanlega á samnefnda skáldsögu Jóns Thoroddsen, en ritverk Jóns voru mikið lesin á æskuheimili Ásmundar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Verkið Piltur og stúlka gerði Ásmundur fyrst í París þegar hann dvaldi þar í fjóra mánuði árið 1931, en fullgerði síðan í Reykjavík sama ár. Myndin sýnir pilt og stúlku í innilegum faðmlögum og er einkar einföld í allri formgerð. Myndin var stækkuð, unnin í steinsteypu og sett upp í Hallargarðinum í Reykjavík árið 1955. Í þessu verki hefur listamaðurinn sagt skilið við stílfærslu og geómetríska einföldun fyrri verka og leggur nú áherslu á visst raunsæi: Pilturinn og stúlkan eru í venjulegum fötum auk þess sem líkamsbygging og öll hlutföll eru í fullu samræmi við hina hefðbundnu skólasýn. Myndin er efnismikil heild, en brotin upp með hreyfingu sem gengur í gegnum myndina alla, gæðir hana lífi og ljær henni innilegan blæ. Þó svo að þessi mynd sé umfram allt ljóðræn stemmning, verður hún að teljast ein af þeim myndum sem marka upphaf hins félagslega raunsæis í verkum Ásmundar á fjórða áratugnum. Hið látlausa nafn myndarinnar, Piltur og stúlka, minnir óneitanlega á samnefnda skáldsögu Jóns Thoroddsen, en ritverk Jóns voru mikið lesin á æskuheimili Ásmundar.

Verkið er staðsett á Skólavörðuholti.Eitt þekktasta kennileiti Reykjavíkur er vafalaust styttan af Leifi heppna sem stendur á Skólavörðuholtinu fyrir framan Hallgrímskirkju. Stöpullinn undir styttunni er úr graníti og samanstendur af 18 steinbjörgum sem vega alls hátt í fimmtíu tonn. Sjálf myndin af Leifi vegur hins vegar um eitt tonn. Styttan og stöpullinn mynda saman eina órofa heild og er stöpullinn hugsaður sem skipsstafn. Bandaríkjamenn gáfu Íslendingum styttuna í tilefni Alþingishátíðarinnar árið 1930. Árið áður var haldin samkeppni um gerð styttunnar þar sem Alexander Stirling Calder bar sigur úr býtum. Hann gerði bæði stöpulinn og styttuna. Það var svo 17. júlí árið 1931 sem þáverandi sendiherra Bandaríkjanna afhenti Íslendingum styttuna að gjöf. Geta má nærri að Íslendingum hafi þótt gjöfin góð enda hefur hún löngum verið talin mikilvæg viðurkenning bandarískra stjórnvalda á landafundum Leifs.

Verkið er staðsett við Háskóla Íslands.Minnisvarðinn um Björgu C. Þorláksson (1887-1934) er tilkominn að frumkvæði Félags íslenskra háskólakvenna sem vildu halda í heiðri minningu hennar. Safnað var fyrir málmafsteypu af gifsbrjóstmynd af Björgu eftir Ásmund Sveinsson. Var hún steypt í brons árið 2001 og reist ári síðar á stöpli við Odda, byggingu félagsvísinda við Háskóla Íslands. Björg var hámenntuð, nam við Sorbonne-háskóla í París og var fyrst íslenskra kvenna til að ljúka doktorsprófi. Ritgerð hennar við doktorsvörnina 17. júní 1926 var á sviði heimspeki. Hún fjallar um lífeðlisfræðilegan grundvöll þriggja hvata og markmið hennar er að gera grein fyrir samþróun líkama og sálar. Björg var þeirrar skoðunar að til að skilja þróun mannsandans væri nauðsynlegt að skilja þróun hins lifandi efnis sem byggir mannslíkamann. Viðfangsefni hennar er hið flókna samspil hugsunar, sálarlífs og líkama sem enn er ekki kannað til fullnustu. Þótt ritgerðin sé skilgreind sem doktorsritgerð í heimspeki er hún fjölfræðileg þar sem auk heimspeki koma við sögu sálarfræði, lífeðlisfræði og næringarfræði. Á stöplinum stendur nafn Bjargar og doktorsgráðan við Sorbonne ásamt setningunni: „Maður, lærðu að skapa sjálfan þig.“

Verkið er staðsett við Stjórnarráð Íslands.Þegar listamaðurinn Einar Jónsson kom fyrst til Reykjavíkur var ein stór stytta á almannafæri í Reykjavík, sjálfsmynd Bertels Thorvaldsens sem stóð á miðjum Austurvelli. Það kom þannig í hlut Einars að móta styttur af mönnum sem þóttu hafa markað spor í sögu landsins, á fyrstu áratugum 20. aldar, og ber að líta á þau verkefni sem vitnisburð um ríkjandi þjóðernismiðaða orðræðu á Íslandi á þeim tíma. Höggmynd Einars af Hannesi Hafstein (1931), fyrsta íslenska ráðherranum var sannarlega í þeim anda. Hannes stendur hnarreistur á háum stalli vinstra megin fyrir framan Stjórnarráðshúsið við Lækjargötu og horfir út yfir Reykjavíkurhöfn. Höggmyndin kallast á við höggmynd Einars af Kristjáni IX. Danakonungi sem stendur á sams konar stalli, hægra megin við innganginn að Stjórnarráðshúsinu.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn. Þegar Ásmundur hafði dvalið í París gætti áhrifa kúbisma í nokkrum verkum hans, þ. á m. Sæmundi á selnum sem stendur við Háskóla Íslands, við Ásmundarsafn og einnig í Parísarborg. Ásmundur gerði frumgerðina af Sæmundi á selnum í Stokkhólmi árið 1922 og var sú mynd nokkuð frábrugðin þessu verki sem listamaðurinn mótaði í gifs í París 1927. Myndin sýnir Sæmund á baki selsins (Kölska) og hefur hann reitt Saltarann til höggs. Verkið miðlar hreyfingu og krafti augnabliksins þegar Sæmundur keyrir Saltarann í haus djöfulsins. Formrænt byggist verkið á tveimur andstæðum kröftum sem þó mynda eina samfellda heild. Annars vegar er það form selsins, aflíðandi með mjúkum línum, og hins vegar form Sæmundar, hlaðið öflugri hreyfingu og spennu. Þessi andstæðu form eru tengd saman þannig að afturhreifar selsins virka líkt og framlenging á kraftlínu Sæmundar.

Safneign