Ný sýning verður opnuð 11. janúar 2025

Ásmundarsafn er lokað 

Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Verkið er staðsett við Seljakirkju í Breiðholti.Fýkur yfir hæðir er dæmigert fyrir þá einföldun í formi sem Ásmundur leitaði eftir á fjórða áratugnum. Smáatriðum er smám saman eytt út úr myndinni þar til eftir stendur það eitt sem nægir til að koma inntaki verksins til skila. Heildarsvipurinn er einfaldaður niður í einn samfelldan formmassa sem sýnir hvernig móðirin beygir sig yfir barnið og skýlir því fyrir vindinum. Með einföldun er ekki átt við að verk Ásmundar hafi verið að þróast í átt að óhlutbundinni list sem kom síðar á ferli hans, heldur var þetta tilraun til að leita að beinskeyttu og skýru myndmáli sem væri þó ekki raunsæislegt eins og klassískar höggmyndir.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Fýkur yfir hæðir er dæmigert fyrir þá einföldun í formi sem Ásmundur leitaði eftir á fjórða áratugnum. Smáatriðum er smám saman eytt út úr myndinni þar til eftir stendur það eitt sem nægir til að koma inntaki verksins til skila. Heildarsvipurinn er einfaldaður niður í einn samfelldan formmassa sem sýnir hvernig móðirin beygir sig yfir barnið og skýlir því fyrir vindinum. Með einföldun er ekki átt við að verk Ásmundar hafi verið að þróast í átt að óhlutbundinni list sem kom síðar á ferli hans, heldur var þetta tilraun til að leita að beinskeyttu og skýru myndmáli sem væri þó ekki raunsæislegt eins og klassískar höggmyndir.

Verkið er staðsett á Hallveigarstöðum við Túngötu.Myndina Fýkur yfir hæðir mótaði Ásmundur er hann bjó og starfaði í Holdsveikraspítalanum í Laugarnesi á árunum 1931–33. Myndin sýnir konu með barn í fanginu. Í þessu verki einfaldar listamaðurinn manneskjuna í frumdrætti sína og leitast við að draga fram massann í verkinu, en jafnframt er svarað með mjúkri hreyfinu sem gengur í gegnum líkama konunnar. Efnisáferð er slétt og jöfn og er fyrst og fremst til að skilgreina formin og massann. Þó svo að listamaðurinn virði hlutföll mannslíkamans, er hvergi stefnt að sjónblekkingu og virkar því myndin táknrænt.

Verkið er staðsett í Hallargarðinum við Fríkirkjuveg.Verkið Piltur og stúlka gerði Ásmundur fyrst í París þegar hann dvaldi þar í fjóra mánuði árið 1931, en fullgerði það síðan í Reykjavík sama ár. Myndin sýnir pilt og stúlku í innilegum faðmlögum og er einkar einföld í allri formgerð. Myndin var stækkuð, unnin í steinsteypu og sett upp í Hallargarðinum í Reykjavík árið 1955.Í þessu verki hefur listamaðurinn sagt skilið við stílfærslu og geómetríska einföldun fyrri verka og leggur nú áherslu á ákveðið raunsæi: Pilturinn og stúlkan eru í venjulegum fötum auk þess sem anatómía og öll hlutföll eru í fullu samræmi við hina hefðbundnu skólasýn. Myndin er massíf, ein heild, en brotin upp með hreyfingu sem gengur í gegnum myndina alla, gæðir hana lífi og ljær henni innilegan blæ. Þó svo að þessi mynd sé umfram allt ljóðræn stemning, verður hún að teljast ein af þeim myndum sem marka upphaf hins félagslega raunsæis í verkum Ásmundar á fjórða áratugnum.Hið látlausa nafn myndarinnar, Piltur og stúlka, minnir óneitanlega á samnefnda skáldsögu Jóns Thoroddsen, en ritverk Jóns voru mikið lesin á æskuheimili Ásmundar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Verkið Piltur og stúlka gerði Ásmundur fyrst í París þegar hann dvaldi þar í fjóra mánuði árið 1931, en fullgerði síðan í Reykjavík sama ár. Myndin sýnir pilt og stúlku í innilegum faðmlögum og er einkar einföld í allri formgerð. Myndin var stækkuð, unnin í steinsteypu og sett upp í Hallargarðinum í Reykjavík árið 1955. Í þessu verki hefur listamaðurinn sagt skilið við stílfærslu og geómetríska einföldun fyrri verka og leggur nú áherslu á visst raunsæi: Pilturinn og stúlkan eru í venjulegum fötum auk þess sem líkamsbygging og öll hlutföll eru í fullu samræmi við hina hefðbundnu skólasýn. Myndin er efnismikil heild, en brotin upp með hreyfingu sem gengur í gegnum myndina alla, gæðir hana lífi og ljær henni innilegan blæ. Þó svo að þessi mynd sé umfram allt ljóðræn stemmning, verður hún að teljast ein af þeim myndum sem marka upphaf hins félagslega raunsæis í verkum Ásmundar á fjórða áratugnum. Hið látlausa nafn myndarinnar, Piltur og stúlka, minnir óneitanlega á samnefnda skáldsögu Jóns Thoroddsen, en ritverk Jóns voru mikið lesin á æskuheimili Ásmundar.

Verkið er staðsett við Háskóla Íslands.Minnisvarðinn um Björgu C. Þorláksson (1887-1934) er tilkominn að frumkvæði Félags íslenskra háskólakvenna sem vildu halda í heiðri minningu hennar. Safnað var fyrir málmafsteypu af gifsbrjóstmynd af Björgu eftir Ásmund Sveinsson. Var hún steypt í brons árið 2001 og reist ári síðar á stöpli við Odda, byggingu félagsvísinda við Háskóla Íslands. Björg var hámenntuð, nam við Sorbonne-háskóla í París og var fyrst íslenskra kvenna til að ljúka doktorsprófi. Ritgerð hennar við doktorsvörnina 17. júní 1926 var á sviði heimspeki. Hún fjallar um lífeðlisfræðilegan grundvöll þriggja hvata og markmið hennar er að gera grein fyrir samþróun líkama og sálar. Björg var þeirrar skoðunar að til að skilja þróun mannsandans væri nauðsynlegt að skilja þróun hins lifandi efnis sem byggir mannslíkamann. Viðfangsefni hennar er hið flókna samspil hugsunar, sálarlífs og líkama sem enn er ekki kannað til fullnustu. Þótt ritgerðin sé skilgreind sem doktorsritgerð í heimspeki er hún fjölfræðileg þar sem auk heimspeki koma við sögu sálarfræði, lífeðlisfræði og næringarfræði. Á stöplinum stendur nafn Bjargar og doktorsgráðan við Sorbonne ásamt setningunni: „Maður, lærðu að skapa sjálfan þig.“

Höggmyndin var skólaverkefni þegar Ásmundur nam í nokkra mánuði við Académie Julien í París árið 1928. Myndin er af nöktum manni, hún er fyrst og fremst einföld anatómíustúdía og sýnir glöggt listmennt og þekkingu Ásmundar á grundvallaratriðum höggmyndalistarinnar. Þetta verk er sérstaklega athyglisvert sem hlutlaus viðmiðun við þær formskriftir sem síðar áttu eftir að einkenna verk Ásmundar. Um verkið sagði Ásmundur í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund: „Þetta er ljósmyndun ... Ég gerði þessa styttu að gamni mínu í París til að æfa mig á sem flestum fyrirmyndum. ... Þetta var góð æfing, góður skóli. Og nauðsynlegur. Það er gott að kynnast sjálfum sér, komast að raun um hvað maður getur“ (bls. 36).

Myndina gerði Ásmundur í París veturinn 1927 þegar hann var með vinnustofu við Constansgötu 11 í Montmartre-hverfinu. Verkið sýnir mann og konu sitjandi á bekk.Það ríkir mikil kyrrð og jafnvægi í þessari framsæju mynd sem byggist á lóðréttum og láréttum kröftum og sterkri samsvörun við stöðu konunnar og mannsins. Listamaðurinn leggur hér áherslu á massann og hreinar, afgerandi línur sem skilgreina formin. Í þessu verki fjarlægist listamaðurinn beina náttúruvísun og endurbyggir fyrirmyndina með hæverskri hliðsjón af formskrift kúbismans. En gagnstætt því að leysa upp formin, að hætti kúbismans, vill Ásmundur með þessari formrænu einföldun undirstrika þyngdina og massann í verkinu. Slíkur vilji átti síðar eftir að einkenna listsköpun Ásmundar í ríkum mæli.Þessi innhverfa og rómantíska mynd, sem vafalítið er eitt af þekktustu verkum Ásmundar, minnir okkur á ástina í verkum listamannsins, en sjálfur sagði hann um verkið í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund: „Ég veit ekki hvað þetta fólk var alltaf að gera þarna á bekkjunum. Ég fór að velta því fyrir mér. Og þá varð þessi mynd til. Þú sérð að það er ekki að gera neitt ljótt.“

Í desember 1922 veiktist Ásmundur af brjósthimnubólgu og var lagður inn á sjúkrahús. Var hann frá námi allt fram í febrúar 1923, en þá skapaði hann Minnismerki um Gretti. Myndin sýnir dauðastund Grettis. Það verk er glatað en síðar þróaði hann myndefnið í kúbískum stíl.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn. Þegar Ásmundur hafði dvalið í París gætti áhrifa kúbisma í nokkrum verkum hans, þ. á m. Sæmundi á selnum sem stendur við Háskóla Íslands, við Ásmundarsafn og einnig í Parísarborg. Ásmundur gerði frumgerðina af Sæmundi á selnum í Stokkhólmi árið 1922 og var sú mynd nokkuð frábrugðin þessu verki sem listamaðurinn mótaði í gifs í París 1927. Myndin sýnir Sæmund á baki selsins (Kölska) og hefur hann reitt Saltarann til höggs. Verkið miðlar hreyfingu og krafti augnabliksins þegar Sæmundur keyrir Saltarann í haus djöfulsins. Formrænt byggist verkið á tveimur andstæðum kröftum sem þó mynda eina samfellda heild. Annars vegar er það form selsins, aflíðandi með mjúkum línum, og hins vegar form Sæmundar, hlaðið öflugri hreyfingu og spennu. Þessi andstæðu form eru tengd saman þannig að afturhreifar selsins virka líkt og framlenging á kraftlínu Sæmundar.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Þessa mynd gerði Ásmundur í gifs þegar hann var búsettur í París og hafði vinnustofu í Constansgötu 11 í Montmartre-hverfi. Myndin var steypt í brons árið 1955 og sett upp við Reykjalund.Þetta er einföld og ljóðræn mynd og vitnar um þekkingu listamannsins á anatómíu og hefðbundnum hlutföllum sem þó eru rofin milli konunnar og barnsins. Barnið virkar of lítið í höndum hennar og gefur verkinu þannig yfirnáttúrlegt inntak. Þó að líkami konunnar sé þykkur og massífur, þá er hann einnig gæddur mjúkri hreyfingu, eins konar hornalínu sem gengur frá hægri fæti upp í gegnum líkamann allan og beinir athygli áhorfandans að barninu í höndum konunnar. Í myndinni má sjá að hár konunnar er stílfært á eindreginn hátt og gefur það verkinu forn-klassískt yfirbragð. Enda ekki að undra því eins og nafnið bendir til er hér um að ræða vísun í gríska goðafræði. Amor, með boga sinn og örvar, er rómversk samsvörun ástarguðsins Erosar sem sagður var sonur Afródítu og Aresar. Goðafræði Forn-Grikkja segir okkur að Eros skjóti mannfólkið með örvum sínum og tendri ástina. Í þessu verki eru tengslin á milli konunnar og barnsins nokkuð tvíræð. Viðmót þeirra minnir fremur en annað á samband barns og móður. Hér höfum við því að öllum líkindum Afródítu og Eros.

Safneign

1893 Ásmundur Sveinsson fæddur 20. maí 1893           að Kolsstöðum, Dalasýslu. 1915 Hefur tréskurðarnám í Reykjavík. 1919 Hefur myndlistarnám í Kaupmannahöfn.1920 Hefur nám við listakademíuna í Stokkhólmi.1924 Kvænist Gunnfríði Jónsdóttur.1925 Vinnur skreytingar í sali nýja hljómleikahússins í Stokkhólmi. 1926 Lýkur námi og fer til Parísar.1928 Ferðast um Ítalíu og Grikkland.          Sýnir á Haustsýningunni í París. 1929 Sýnir á vorsýningunni í París.          Flytur til Íslands.1930 Heldur fyrstu einkasýningu sína á Íslandi. 1931 Fær vinnuaðstöðu á Laugarnesspítala.          Lágmyndir á barnaskóla Austurbæjar.          Piltur og stúlka.1933 Byggir sér íbúðarhús og vinnustofu við Freyjugötu.1935 Ferð til Parísar, London og Brussel.1936 Hefur vetursetu í Kaupmannahöfn og leggur drög að helstu           verkum áratugarins. Myndefnið er samfélagslegt en í Járnsmiðnum           birtist í tækniáhugi hans í fyrsta sinn. 1939  Verk Ásmundar á heimssýningunni í New York. Setur upp            höggmyndir í garði hússins við Freyjugötu.Ásmundur Sveinsson var einn af frumkvöðlum íslenskrar höggmyndalistar. Hann stundaði nám við Sænsku listakademíuna undir handleiðslu myndhöggvarans Carls Milles. Þar kynntist hann viðteknum hugmyndum um að höggmyndalistin ætti að vera hluti af landslagi borgarinnar.Í lok 3.áratugarins dvaldist hann í París um nokkurra ára skeið. Borgin var þá helsta miðstöð samtímalistar og dvölin þar mótaði myndlist Ásmundar ekki síður en námsárin í Stokkhólmi. Ásmundur hélt alla tíð tryggð við þá hugmynd að listin ætti erindi til fólksins og ætti heima á meðal þess. Hann var kallaður alþýðuskáldið í myndlist og án efa á þess hugsjón rætur að rekja til lífsafstöðu hans, ekki síður en höggmynda-hefðarinnar. Flest verk hans voru hugsuð sem hluti af opinberu rými, órofa hluti af umhverfi sínu eða útfærð sem hönnun og nytjahlutir. Ásmundarsafn var opnað árið 1983.1942 Byggir Kúluna. 1943 Ásmundur flytur í Kúluna með seinni konu sinni, Ingrid Sveinsson.1944 Gerir verkið Helreiðin.           Bókmenntalegar tilvísanir verða áberandi í verkum hans. 1945 Gróður jarðar.           Myndverk í Laugarnesskóla. 1946  Byggir vinnustofu við hús sitt og sækir fyrirmyndina til Egypskrar            byggingarlistar.1948 Miklar blaðadeilur spinnast vegna áforma um að staðsetja           Vatnsberann í borgarlandinu.1949 Sýnir á samnorrænni myndlistarsýningu í Den Frie í            Kaupmannahöfn.1950 Vinnur skreytingar úr járni fyrir afgreiðslusal Landsbankans           á Akureyri Tónar hafsins, Lífsblossinn og Leikur að þangi.1954 Verk Ásmundar, Hamarinn, framlag Íslands til byggingar           SÞ í New York. 1955 Tekur að vinna með járn.          Áhugi hans á tækniframförum birtist aftur í verkinu Rafmagnið. 1957 Vinnur verkin Geimdreki I og II. 1959 Bogaskemman opnuð með sýningu á hvítasunnu.1961 Sýnir á norrænni yfirlitssýningu í Listasafni Íslands.1963 Ítarleg blaðaumfjöllun um Ásmund í tilefni sjötugsafmælis hans.1966 Gerir Fljúgandi framtíð.1967 Verkið Öldugjálfur við Norræna skálann á heimssýningunni           í Montreal.          Gerir verkið Geimþrá.1968 Tunglfarar heimsækja Ásmund.1973 Yfirlitssýning á verkum Ásmundar í Listasafni Íslands.1974 Ásmundur heldur áfram tilraunum í myndlist með steinum sínum.          Vatnsberinn verður merki kvennafrídags, 24. október.1982 Ásmundur Sveinsson lést 9. desember. 1983 Opnun Ásmundarsafns. 