Uppfærsla á vefum borgarinnar í dag milli 17.00–18.00. Búast má við truflunum.

Afsakið óþægindin

Erró

Kjarval

Ásmundur

Myndina gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1949. Hún er unnin í eik og sýnir kvenfígúru sem tákna á fæðingu. Formrænt séð fjallar verkið um efni, massa og rými. Efnið er eik sem listamaðurinn vinnur beint, slípar og pússar. Æðarnar í viðnum eru hluti af myndbyggingunni og undirstrika streymið upp eftir fígúrunni. Myndin hvílir á efnismiklum sökkli sem einnig er hluti af verkinu og mjókkar til hægri. Rýmið er afgerandi í þessu verki og er það afmarkað með hvítum strengjum. Þessir gegnsæju strengir gera það að verkum að auga áhorfandans greinir tvíræðni í massa- og rýmisvirkni myndarinnar, girnið tengir saman samhverfa myndhluta og virkar í senn sem opið og lokað form. Þetta samspil milli innra og ytra rýmis verksins færir okkur inntak myndarinnar sem gerist „úti og inni“. Úr verkinu les áhorfandinn greinilega andlit, hendur og nafla sem rautt girni er þrætt í gegnum. Andspænis verkinu spyr áhorfandinn sig eðlilega hvort myndin sýni barn eða móður. Við getum sagt að andlit hennar og hendur lýsi sælu eða þjáningu móðurinnar, en naflinn aftur á móti á einvörðungu við barnið. Þá gæti áhorfandinn túlkað verkið sem barn í móðurlífi. Fæðing býr auðsjáanlega yfir fjölmörgum túlkunarmöguleikum, en til grundvallar liggur hugmyndin um fæðingu sem tengist í senn móður og barni.

Ásmundur vann þessa mynd fyrst í gifs, en útfærði hana síðan í eik. Verkið hefur einnig verið nefnt Tröllamóðir eða Maternité.Myndin Móðurást er stríðsádeila og segja má að í þessari einföldu formgerð vilji listamaðurinn draga fram eðli konunnar, móðurinnar, andspænis ógn og hryllingi stríðsins. Í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund sagði listamaðurinn: „Og þarna er Móðurást. Þú sérð að hún er með barnið. Það er búið að skjóta af konunni annað brjóstið og gatið stendur eftir. Samvizkan er stundum götótt, góði. En gatið er nauðsynlegt vegna byggingar myndarinnar, segir einnig sína sögu. Konan reynir einbrjósta að vernda barnið sitt, bjarga því. Ég hef sagt við mæðurnar: Ég skora á ykkur að vinna gegn styrjöldum. Verndið börnin ykkar frá öllu illu, eins og segir í Faðirvorinu. Styrjaldir eru það versta af öllu illu.“

Egill Skallagrímsson varð að sjá á bak tveimur sonum sínum í dauðann og var harmur hans þungur. Það er því varla tilviljun að Ásmundur velur sér kvæði Egils, Sonatorrek, að viðfangsefni árið 1948, ári eftir að dóttir hans fórst í bílslysi. Verk Ásmundar sýnir þá stund þegar Þorgerður dóttir Egils réttir honum ljóðahörpuna og hvetur hann til að yrkja sig frá sorginni. Á sama hátt má leiða að því getur að yngri dóttir Ásmundar og listsköpun hans hafi verið honum sú huggun sem gerði honum kleift að sigrast á sorginni. Í Sonatorreki Ásmundar er því í senn að finna víðfrægt bókmenntaminni og djúpa skírskotun til eigin reynslu.

Höfuðlausn gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1948. Hún á að sýna Egil Skallagrímsson nóttina er hann orti samnefnt lofkvæði til Eiríks blóðaxar. Á myndinni gefur að líta Egil með hörpuna og öxi og kvenfígúru sem tákna á skáldskapargyðjuna. Í raun er þetta sviðsetning – Egill tyllir vinstri fæti á litla þúfu eða stein – þar sem listamaðurinn stefnir saman hugmynd og „veruleika“: Annars vegar Egill, söguleg persóna, og hins vegar allegóría sem táknar ljóðlistina.Hér er um að ræða vísun í Egils sögu án þess þó að listamaðurinn reyni að lýsa viðkomandi persónu. Í viðtali í dagblaðinu Vísi, 5. janúar 1963, hafði Ásmundur þetta að segja um verkið Höfuðlausn: „Hugmynd mín er sú, að ég vil ekki gera mynd af þessum gömlu sagnapersónum, heldur vil ég að hver og einn geri sér sjálfur í hugarlund, hvernig þeir hafi litið út. Það sem ég geri er að skapa eins konar sinfóníu til minningar um þá. Þess vegna eru myndir mínar það abstrakt, að engum sem sér þær geti komið til hugar að þannig hafi Egill litið út.“

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Egill Skallagrímsson varð að sjá á bak tveimur sonum sínum í dauðann og var harmur hans þungur. Það er því varla tilviljun að Ásmundur velur sér kvæði Egils, Sonatorrek, að viðfangsefni árið 1948, ári eftir að dóttir hans fórst í bílslysi. Verk Ásmundar sýnir þá stund þegar Þorgerður dóttir Egils réttir honum ljóðahörpuna og hvetur hann til að yrkja sig frá sorginni. Á sama hátt má leiða að því getur að yngri dóttir Ásmundar og listsköpun hans hafi verið honum sú huggun sem gerði honum kleift að sigrast á sorginni. Í Sonatorreki Ásmundar er því í senn að finna víðfrægt bókmenntaminni og djúpa skírskotun til eigin reynslu.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Tröllkonuna gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1948. Vann listamaðurinn hana fyrst í steinsteypu og hrafntinnu. Myndin var síðan stækkuð árið 1975. Eitt eintak af Tröllkonunni var sett upp í Vestmannaeyjum sama ár.Tröllkonan á sér litla sem enga samsvörun í raunveruleikanum. Þetta er fremur hugsýn listamannsins með ákveðinni skírskotun til náttúrunnar. Tröllkonan er fjall, klettur og hellar. En víst er að íslensk náttúra hefur haft mikil áhrif á myndgerð og formskrift þeirra verka á fimmta áratugnum þar sem listamaðurinn sækir myndefnið í íslenskar sögur og ævintýri. Í Bókinni um Ásmund hefur Ásmundur þetta að segja um tröll og list: „Mér líður illa, ef ég sé listamenn teikna natúralistisk tröll. Tröll minna mig alltaf á fjöll. Ísland á nóg af tröllum ... Natúralistisk tröll eru ekki til í mínum huga. En þetta segi ég bara við sjálfan mig. Aðrir verða að sjá sínar sýnir.“ 

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Mörg verka Ásmundar frá fimmta áratug síðustu aldar eru öðru fremur tilfinningaþrungin og margbrotin; vígvöllur innri baráttu sem og tjáning stríðs og hörmunga. Ásmundur var einn örfárra íslenskra listamanna sem túlkuðu hörmungar síðari heimsstyrjaldarinnar og þær dýrslegu hvatir mannsins sem stríð afhjúpa.

Haustið 1947 varð Ásmundur fyrir þeim harmi að missa dóttur sína, tæplega sex ára gamla, í bílslysi. Sama ár skapaði hann verkið Svörtu skýin, áhrifamestu birtingarmynd sorgar og missis sem um getur í íslenskri myndlist. Titill verksins er tvíræður og vísar annars vegar í stormský himinsins sem rífa allt með sér, en hins vegar í myrkur sálarinnar. Verkið er unnið í steinsteypu og hrafntinnu, þung og dökk efni sem draga fram tilfinningaþrungið inntak þess. Tröllsleg móðirin horfir örvæntingarfull til himins. Hún breiðir út faðminn eins og hún vilji umvefja barn sitt, en faðmurinn er tómur. Tómarúmið, andhverfa formsins, er þungamiðja verksins og jafnframt inntak þess. Það sem átti að vera þar er ei meir.

Þessa mynd gerði Ásmundur fyrst í gifs en steypti síðan í brons. Í þessu verki hefur listamaðurinn horfið frá hefðbundinni náttúrulíkingu og minnir formskriftin fremur á form og fyrirbrigði úr náttúrunni – landslag sem er sorfið af veðrum og vindum. Myndefnið sækir Ásmundur, líkt og í fleiri verkum frá þessum tíma, í íslenskar þjóðsögur. Ekki er þó vitað hvort listamaðurinn hefur viljað lýsa einhverjum sérstökum galdramanni. Við verðum því að túlka hann í almennri merkingu. Um galdramenn í íslenskum þjóðsögum segir Sigurður Nordal í þriðja bindi Þjóðsagnabókarinnar: „Galdramenn urðu að nema kúnstir sínar, í Svartaskóla, af eldri galdramönnum eða bókum, eins og t.a.m. Gráskinnu eða Rauðskinnu. Þeir urðu lærðir, fróðir, vissu lengra en nef þeirra náði, kunnu meira en sitt faðirvor o.s.frv.“

Tröllkonuna gerði Ásmundur árið 1948, fyrst í steinsteypu og hrafntinnu. Myndin var síðan stækkuð árið 1975. Eitt eintak af Tröllkonunni var sett upp í Vestmannaeyjum sama ár. Tröllkonan á sér litla sem enga samsvörun í raunveruleikanum. Þetta er fremur hugsýn listamannsins með skírskotun til náttúrunnar. Tröllkonan er fjall, klettur og hellar.

Þessa mynd gerði Ásmundur fyrst í gifs en steypti síðan í brons. Í þessu verki hefur listamaðurinn horfið frá hefðbundinni náttúrulíkingu og minnir formskriftin fremur á form og fyrirbrigði úr náttúrunni – landslag sem er sorfið af veðrum og vindum. Myndefnið sækir Ásmundur, líkt og í fleiri verkum frá þessum tíma, í íslenskar þjóðsögur. Ekki er þó vitað hvort listamaðurinn hefur viljað lýsa einhverjum sérstökum galdramanni. Við verðum því að túlka hann í almennri merkingu. Um galdramenn í íslenskum þjóðsögum segir Sigurður Nordal í þriðja bindi Þjóðsagnabókarinnar: „Galdramenn urðu að nema kúnstir sínar, í Svartaskóla, af eldri galdramönnum eða bókum, eins og t.a.m. Gráskinnu eða Rauðskinnu. Þeir urðu lærðir, fróðir, vissu lengra en nef þeirra náði, kunnu meira en sitt faðirvor o.s.frv.“

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Þessa mynd gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1946. Hún var fyrst unnin í gifs en síðan steypt í brons. Í þessu verki hefur listamaðurinn horfið frá hefðbundinni náttúrulíkingu og minnir formskriftin fremur á form og fyrirbrigði úr náttúrunni – landslag sem er sorfið af veðrum og vindum.Myndefnið sækir Ásmundur, líkt og í fleiri verkum frá þessum tíma, í íslenskar þjóðsögur. Ekki er þó vitað hvort listamaðurinn hefur viljað lýsa einhverjum sérstökum galdramanni. Við verðum því að taka hann í algildri merkingu. Um galdramenn í íslenskum þjóðsögum segir Sigurður Nordal í þriðja bindi Þjóðsagnabókarinnar: „Galdramenn urðu að nema konstir sínar, í Svartaskóla, af eldri galdramönnum eða bókum, eins og t.a.m. Gráskinnu eða Rauðskinnu. Þeir urðu lærðir, fróðir, vissu lengra en nef þeirra náði, kunnu meira en sitt faðirvor o.s.frv. Og þeir beittu þessari kunnáttu sinni í ákveðnum tilgangi, oft og einatt af lakara taginu, svo að snemma ganga sögur af því, að þeir yrðu óvinsælir og þeim væri harðlega refsað.“ 

Verkið er staðsett við Laugarnesskóla.Verkið gengur undir tveimur nöfnum, annars vegar Barnið og fiskurinn og hins vegar Drengur með fisk. Það stendur við skólabyggingu Laugarnesskóla sem Einar Sveinsson, húsameistari Reykjavíkur, teiknaði. Ásmundur Sveinsson var fenginn til að vinna 23 myndir úr skeifnajárni í handrið í miðrými innan skólans, auk verksins Lampi við stigagang á efstu hæð. Verk Ásmundar, Drengur með fisk, er í þeim dæmigerða stíl sem listamaðurinn vann á þessum tíma. Gagnþétt verk þar sem drengurinn og fiskurinn mynda nær eina heild.

Safneign

1893 Ásmundur Sveinsson fæddur 20. maí 1893           að Kolsstöðum, Dalasýslu. 1915 Hefur tréskurðarnám í Reykjavík. 1919 Hefur myndlistarnám í Kaupmannahöfn.1920 Hefur nám við listakademíuna í Stokkhólmi.1924 Kvænist Gunnfríði Jónsdóttur.1925 Vinnur skreytingar í sali nýja hljómleikahússins í Stokkhólmi. 1926 Lýkur námi og fer til Parísar.1928 Ferðast um Ítalíu og Grikkland.          Sýnir á Haustsýningunni í París. 1929 Sýnir á vorsýningunni í París.          Flytur til Íslands.1930 Heldur fyrstu einkasýningu sína á Íslandi. 1931 Fær vinnuaðstöðu á Laugarnesspítala.          Lágmyndir á barnaskóla Austurbæjar.          Piltur og stúlka.1933 Byggir sér íbúðarhús og vinnustofu við Freyjugötu.1935 Ferð til Parísar, London og Brussel.1936 Hefur vetursetu í Kaupmannahöfn og leggur drög að helstu           verkum áratugarins. Myndefnið er samfélagslegt en í Járnsmiðnum           birtist í tækniáhugi hans í fyrsta sinn. 1939  Verk Ásmundar á heimssýningunni í New York. Setur upp            höggmyndir í garði hússins við Freyjugötu.Ásmundur Sveinsson var einn af frumkvöðlum íslenskrar höggmyndalistar. Hann stundaði nám við Sænsku listakademíuna undir handleiðslu myndhöggvarans Carls Milles. Þar kynntist hann viðteknum hugmyndum um að höggmyndalistin ætti að vera hluti af landslagi borgarinnar.Í lok 3.áratugarins dvaldist hann í París um nokkurra ára skeið. Borgin var þá helsta miðstöð samtímalistar og dvölin þar mótaði myndlist Ásmundar ekki síður en námsárin í Stokkhólmi. Ásmundur hélt alla tíð tryggð við þá hugmynd að listin ætti erindi til fólksins og ætti heima á meðal þess. Hann var kallaður alþýðuskáldið í myndlist og án efa á þess hugsjón rætur að rekja til lífsafstöðu hans, ekki síður en höggmynda-hefðarinnar. Flest verk hans voru hugsuð sem hluti af opinberu rými, órofa hluti af umhverfi sínu eða útfærð sem hönnun og nytjahlutir. Ásmundarsafn var opnað árið 1983.1942 Byggir Kúluna. 1943 Ásmundur flytur í Kúluna með seinni konu sinni, Ingrid Sveinsson.1944 Gerir verkið Helreiðin.           Bókmenntalegar tilvísanir verða áberandi í verkum hans. 1945 Gróður jarðar.           Myndverk í Laugarnesskóla. 1946  Byggir vinnustofu við hús sitt og sækir fyrirmyndina til Egypskrar            byggingarlistar.1948 Miklar blaðadeilur spinnast vegna áforma um að staðsetja           Vatnsberann í borgarlandinu.1949 Sýnir á samnorrænni myndlistarsýningu í Den Frie í            Kaupmannahöfn.1950 Vinnur skreytingar úr járni fyrir afgreiðslusal Landsbankans           á Akureyri Tónar hafsins, Lífsblossinn og Leikur að þangi.1954 Verk Ásmundar, Hamarinn, framlag Íslands til byggingar           SÞ í New York. 1955 Tekur að vinna með járn.          Áhugi hans á tækniframförum birtist aftur í verkinu Rafmagnið. 1957 Vinnur verkin Geimdreki I og II. 1959 Bogaskemman opnuð með sýningu á hvítasunnu.1961 Sýnir á norrænni yfirlitssýningu í Listasafni Íslands.1963 Ítarleg blaðaumfjöllun um Ásmund í tilefni sjötugsafmælis hans.1966 Gerir Fljúgandi framtíð.1967 Verkið Öldugjálfur við Norræna skálann á heimssýningunni           í Montreal.          Gerir verkið Geimþrá.1968 Tunglfarar heimsækja Ásmund.1973 Yfirlitssýning á verkum Ásmundar í Listasafni Íslands.1974 Ásmundur heldur áfram tilraunum í myndlist með steinum sínum.          Vatnsberinn verður merki kvennafrídags, 24. október.1982 Ásmundur Sveinsson lést 9. desember. 1983 Opnun Ásmundarsafns. 