Appið -Útilistaverk í Reykjavík

Erró

Kjarval

Ásmundur

Verkið er staðsett við ÆgisíðuMyndin Björgun varð til í Kaupmannahöfn er Ásmundur dvaldist þar veturinn 1936–37. Myndin sýnir björgun úr sjávarháska og hefur hún einnig verið nefnd Sjómennirnir. Myndin var stækkuð í 4 m á árunum 1957–60 og steypt í brons árið 1983.Sviðsetning verksins er nokkuð tvíræð. Efri maðurinn stendur á skeri eða bátskili, sem allt eins gæti verið alda, og reynir að draga þann neðri úr öldurótinu. Mennirnir tveir mynda samfellda hvirfilhreyfingu sem gengur frá hægri fæti neðri mannsins upp í vinstri hönd þess sem hærra stendur. Áherslan er lögð á átakið, andartakið þegar maðurinn er dreginn úr sjó – greipum dauðans. Hér er það myndbyggingin, hvirfilhreyfingin, sem miðlar inntaki verksins og því er innri formgerð – anatómía og hlutföll – beygð undir heildarsýn verksins og löguð að því. Þannig tökum við eftir því hvernig hægri handleggur og öxl efri mannsins eru ummynduð við átakið og látin renna inn í heildarhreyfingu myndarinnar. Því má segja að dramatískt inntak verksins kalli á umbreytingu formsins.

Verkið er staðsett í Grasagarðinum í Laugardal.Verk Helga fjalla gjarnan um veruleika mannsins sem býr að baki líkamanum. Þannig má sjá verk eins og þetta, þar sem líkaminn er aðeins sýndur að hluta eða bjagaður með öðrum hætti til þess að gefa til kynna veruleikann á bak við yfirborðið og þær áskoranir sem fylgja því að vera til. Um leið endurspeglar verk eins og þetta átök listamannsins við efnið. Helgi er mjög reyndur í bronssteypu og þekkir þá fornu hefð við gerð skúlptúra. Hann er þannig ef til vill ekki síður að kallast á við listasöguna í verki eins og þessu.

Verkið er staðsett í Grasagarðinum í Laugardal.Verkið er lágmynd í steinsteypu til minningar um Eirík Hjartarson sem var mikill áhugamaður um skógrækt. Verkið sem hoggið er í stein sýnir Eirík að störfum við að planta tré. Myndin er gjöf barna Eiríks, en hann hóf árið 1929 trjárækt á landi sínu sem hann nefndi Laugardal og svæðið allt dregur nú nafn af. Eiríkur stofnaði ásamt konu sinni Garðyrkjustöðina Laugardal sem var ein af fyrstu garðplöntustöðvum í Reykjavík og var seld til borgarinnar árið 1955. 

Verkið er staðsett við VesturbæjarskólaMagnús Tómasson fékk það verkefni að vinna að skúlptúrum fyrir utan Vesturbæjarskóla og hanna lóðina í náinni samvinnu við arkitektinn Ingimund Sveinsson. Steinarnir eru ómótaðir af hönd listamannsins en hann hefur fest á þá nautshorn og einhyrningshorn úr áli.Við fáum á tilfinninguna að þarna standi einhyrningur á móti tveimur nautum. Steinarnir mynda ögrandi spennu gagnvart skólabyggingunni og umhverfinu og eru til þess fallnir að vekja ímyndunarafl barnanna sem þar stunda nám og fá þau til að hugsa um umhverfi sitt á frjóan og sjálfstæðan hátt.

Verkið er staðsett við Kvennadeild Landspítalans.Höggmyndin var afmælisgjöf Reykjavíkur til Fæðingarheimilisins. Verkið er raunsætt sem nær að fanga augnablikið á einlægan og fallegan hátt. Móðirin er sterkleg og hefur allt sem barnið þarf til að þrífast fyrstu æviárin, móðurlega ást, sem og styrk til að verja barnið fyrir umheiminum. Það er enginn hávaði í myndum Tove heldur fegurð hins formræna og samþjappaða einfaldleika.

Áfangar eftir bandaríska listamanninn Richard Serra er umhverfislistaverk sem leggur undir sig alla Vesturey Viðeyjar og setur sterkan svip á ásýnd hennar og umhverfi. Listaverkið er úr stuðlabergi og vísar þannig til jarðsögu eyjarinnar og undirstrikar um leið órjúfanleg tengsl þess við umhverfi sitt. Áfangar snúast um upplifun okkar og hvernig við ferðumst um og horfum á umhverfið. Verkið er byggt upp á reglum sem listamaðurinn setti sér og kunna að hljóma flóknar (best er að upplifa verkið í eigin persónu því þá skýrir það sig sjálft). Stuðlabergspörum er komið fyrir hringinn í kringum eyjuna, bilið á milli þeirra ræðst af hæðarlínum landsins og þá myndast níu misbreið hlið sem ramma inn útsýnið í ólíkar áttir. Önnur stuðlabergssúlan stendur níu metra yfir sjávarmáli og hin  tíu,  önnur rís fjóra metra frá jörðu og hin þrjá.  Toppur allra súlna er semsagt jafn, eins og sjá má af hæsta punkti eyjunnar sem er átján metrar yfir sjávarmáli. Eins og önnur verk Richard Serra fær umhverfislistaverk hans áhorfendur til þess að hreyfa sig á ákveðinn hátt og upplifa umhverfi sitt í nýju ljósi. Íslenskt heiti þess, Áfangar, er sótt í þekkt ljóð Jóns Helgasonar en á móðurmáli listamannsins er titillinn mun meira lýsandi: Standing Stones – Nine locations – Two Elevations.  Verkið var unnið að frumkvæði Listahátíðar í Reykjavík árið 1990 en það er í vörslu Listasafns Reykjavíkur.

Verkið er staðsett í Keldnaholti.Hallsteinn hefur unnið tvö verk með löngu millibili en tengir þau með sama heiti, Harpan I frá 1972, og Harpan II frá 2006. Bæði eru verkin óhlutbundin en minna þó á hljóðfæri þar sem þau byggjast á þríhyrningsforminu eins og harpan. Eins og oft má sjá í verkum Hallsteins hverfast þau bæði um efnið sjálft og form þess en ekki síður loftið sem umlykur þau og þau form sem teikna sig upp inn á milli. Verkin eru úr steyptu stáli og rísa tignarlega í Hallsteinsgarði í Grafarvogi þar sem vindar leika tónverk á hörpu listamannsins. 

Verkið er staðsett við Bústaðaveg.Spenna, útilistaverk Hafsteins Austmanns, stendur við stjórnstöð Landsvirkjunar á Bústaðavegi. Verkið bar sigur úr býtum í samkeppni sem Landsvirkjun efndi til árið 1989 og var sett upp árið eftir.Þetta er einfalt form úr Corten stáli sem veðrast vel með ryðguðu yfirborði. Það lítur út eins og risastórt þrívítt tilbrigði um stoðkerfið sem einkennir olíumálverk Hafsteins á níunda áratugnum. Að inntaki er verkið hins vegar eins konar hylling þeirrar orku sem gefur okkur stálið.

Verkið er staðsett í Fríkirkjuvegsgarði.Minnisvarðinn um hjónin Thor Jensen og konu hans Margréti Þorbjörgu Kristjánsdóttur stendur í Hallargarðinum, skammt frá íbúðarhúsi þeirra á Fríkirkjuvegi 11, sem reist var á árunum 1907-08. Thor (1863-1947) var danskur athafnamaður sem fluttist ungur til Íslands og varð þjóðþekktur fyrir umsvif sín. Það má segja að hann sé maður tveggja alda en þekktastur er hann fyrir umsvif sín á fyrri hluta 20. aldar. Upphaflega stofnaði hann verslun á Íslandi, þá lét hann til sín taka í sjávarútvegi og stofnaði útgerðarfélagið Kveldúlf og síðar kom hann á fót Korpúlfsstöðum, einuglæsilegasta stórbýli á Íslandi þess tíma. Höggmyndin er með miðjustólpa eða súlu sem eins konar kennileiti í umhverfinu. Súlan er að hluta til lágmynd af Thors hjónunum. Umhverfis hana eru þrír stöplar sem tákna lífsstarf Thors Jensen til sjávar, sveitar og kaupskapar.

Verkið er staðsett við norðurströnd  Örfiriseyjar.Verkið er í eigu Faxaflóahafna.Útilistaverkið Ægir var afhjúpað þann 16. ágúst 1998 á 75 ára afmæli Seglagerðarinnar Ægis. Seglagerðin lét gera myndverkið úr segli og stáli til minningar um Óla Barðdal, eiganda fyrirtækisins, er lést árið 1983. Þórir Barðdal, myndhöggvari, er yngsti sonur Óla. Verkið er 25 fermetrar að stærð á þriggja metra stalli. Það er hugsað sem eins konar verndartákn skipverja er framhjá sigla og þaðan kemur nafn verksins, Ægir, sem er jötunn og konungur hafsins.

Verkið er staðsett við Menntaskólann við Sund, á horni Gnoðarvogs og Skeiðarvogs.Blómgun á það sameiginlegt með fleiri verkum Sigurjóns að fjalla um náttúrulegt fyrirbæri eins og kemur fram í heiti verksins. Verkið er myndað út frá einföldum og endurteknum geómetrískum formum. Bogarnir minna á hvelfingar kirkna í gotneskum stíl eða krónublöð túlípana og fá þannig táknræna merkingu. Þeir afmarka og virkja innra rými í verkinu þannig að verkið virðist fjalla bæði um innri og ytri heim.

Verkið er staðsett við Bólstaðarhlíð.Þetta nafnlausa verk á margt líkt með eldra verki Hallsteins, Maður og kona I, frá árinu 1968. Verkin eru bæði nokkuð greinilega byggð á hugmyndum um samspil tveggja mannslíkama. Tveir hlutar sameinast og mynda órjúfanlega heild. Karlhlutinn er stærri og sterklegri og umlykur kvenhlutann á verndandi hátt. Verkið er steinsteypt, ólíkt flestum útilistaverkum Hallsteins sem eru úr málmi. 

„Við eigum öll okkar draumabát, farartæki sem okkur dreymir um að sigla á burt inn í drauminn. Í þessum skipum mínum sameina ég mína eigin ímyndun nákvæmni og þekkingu bátasmiða frumstæðra þjóða gegnum aldirnar. Sólarskipið felur í sér fyrirheit um ónumið land.“ (Jón Gunnar Árnason)Verkið er staðsett við Sæbraut.Í tilefni af 200 ára afmæli Reykjavíkurborgar árið 1986 efndu íbúasamtök Vesturbæjar til samkeppni um útilistaverk. Sólfar Jóns Gunnars varð fyrir valinu og var frummyndin,lítill álskúlptúr, gefin Reykjavíkurborg til stækkunar. Sólfarið var sett niður við Sæbraut í fullri stærð og afhjúpað á afmæli Reykjavíkurborgar 18. ágúst 1990. Ári áður féll listamaðurinn frá, langt fyrir aldur fram, og náði því aldrei að njóta verksins í endanlegri mynd. Sólfarið er óður til sólarinnar og felur í sér fyrirheit um ónumið land, leit, framþróun og frelsi. Það er draumafley sem felur í sér von og birtu. 

Verkið er staðsett við Tjörnina.Úr álögum fjallar um eitt meginþema listar Einars, andlega þróun og guðdómlegt eðli mannsins. Hann hóf að vinna að verkinu árið 1916 en stækkaði það síðar og fullvann árið 1927. Fyrir miðju verksins stendur riddari og heldur um skaft sverðs síns sem hann hefur rekið niður í haus mikils dreka sem liggur undir fótum hans. Á öðrum handlegg heldur riddarinn á ungri nakinni stúlku sem réttir út handlegginn og varpar af sér ham gamallar konu, en í hinni hendinni heldur riddarinn skildi hátt á lofti. Þeim að baki hnígur stór skrokkur drekans niður og vængirnir dragast saman.Myndefnið sem Einar hefur unnið út frá er velþekkt í list miðalda og má rekja til sagna í frumkristni um heilagan Georg. Þar segir að kristni hafi verið innleidd í Litlu-Asíu með því að dreki, tákn illra afla og heiðins síðar, var drepinn af heilögum Georg frá Kappadokíu í Litlu-Asíu og var Kappadokía persónugerð sem ung stúlka. Túlka má verkið með hliðsjón af áherslu Einars á að listamaðurinn feti ekki í spor annarra heldur fari eigin leiðir í listsköpun.

Verkið er staðsett á horni Smáragötu og Hringbrautar.Höggmyndin Stóð sýnir hóp fjögurra hesta á þeysispretti í austurátt þar sem hún stendur við Gömlu Hringbrautina við horn Smáragötu. Ólgandi krafturinn í hrossunum snertir strengi hestamannsins sem leið hefur átt hjá og vísar um leið til þarfasta þjónsins sem farartækis við akveg sem til skamms tíma var ein fjölfarnasta gata borgarinnar. Verkið er rómantískt í formgerð og það sem sýnist vera fjögur hross gætu allt eins verið sami hesturinn á mismunandi stigum óbeislaðs þeysispretts. 

Verkið er staðsett við Grund dvalar- og hjúkrunarheimili.Verkið er í eigu Grundar dvalar- og hjúkrunarheimilis.Í höggmyndinni Kona má sjá tákn um trúnaðarsamtal við Guð, konan heldur á krossi og leggur við brjóst sitt. Höggmyndin virðist fjalla um kærleikann og öryggi, sem táknræn eru fyrir hlutverk móður og móðurást sem Einari var hugleikin. Guðdómlegt eðli mannsins og andleg þróun voru meðal viðfangsefna í listsköpun Einars og má sjá slíka tengingu í yfirbragði höggmyndarinnar. Hún stendur við dvalar- og hjúkrunarheimilið Grund.

Verkið er staðsett við Mjódd í Breiðholti.Verkið er í Mjódd í Breiðholti og er gert úr löngum stálörmum sem teygja sig í allar áttir. Í miðju verksins er spegilslétt hringlaga stálplata sem tekur við geislum sólarinnar og varpar þeim á gangstéttina og umhverfi verksins. Verkið er byggt á kosmískri hugmyndafræði og eru áhrif sólarinnar stór þáttur í því að njóta verksins. Sólargeislar endurkastast inn í rýmið þar sem það stendur og er það talið undirstrika formbyggingu og tilgang verksins.

Verkið er staðsett við Rauðarárstíg 10.Loft samræmir nokkra lykilþætti sem tengjast verkum Jóns Gunnars, hins fjölhæfa og framsækna listamanns. Hann var vélsmiður að mennt og er Loft frá árinu 1981 vél í þeim skilningi að það er ekki aðeins sjónrænt listaverk heldur hefur það hreina hagnýta þýðingu, sem hluti af loftræstikerfi skrifstofubyggingarinnar við Rauðarárstíg 25, aðsetri utanríkisráðuneytis Íslands. Húsið var byggt fyrir Byggðastofnun en í upphafi tíunda áratugarins fluttu skrifstofur utanríkisráðuneytisins úr lögreglustöðinni við Hlemm á Rauðarárstíginn. 

Verkið er staðsett við Suðurlandsbraut 18.Verkið er í eigu Olís.Listaverkið Dropar samanstendur af skúlptúr og lágmynd við byggingu Olíufélagsins að Suðurlandsbraut 18. Verkið var unnið á sama tíma og verið var að byggja húsið og vann Magnús það í náinni samvinnu við arkitekta hússins, Guðmund Kr. Kristinsson og Ferdinand Alfreðsson. Þegar verkið var kynnt til byggingarnefndar var olíukreppan í algleymingi og Magnús lét þau orð falla að verkið væri vísun í síðustu olíudropana í heiminum, enda svipar formunum til dropa. Þetta var fyrsta utanhússskreyting Magnúsar.

Verkið er staðsett við Grund dvalar- og hjúkrunarheimili.Verkið er í eigu Grundar dvalar- og hjúkrunarheimilis.Demanturinn er afsteypa af verkinu Höndin (1904-1905). Árið 1905 á Den Frie Udstilling sýndi Einar verkið fyrst en það var fyrirhugað sem minnismerki um færeyska skáldið og sjálfstæðishetjuna Poul Nolsöe. Einar sagði sjálfur að Höndin ætti að tákna kraftinn og viljann sem lyftir bjarginu. Myndefnið, risastóra hönd sem lyftir steini eða bjargi, ber að skoða í samhengi við þekkt verk í listasögunni, m.a. höggmynd Augustes Rodin, Hönd Guðs (1898). Hjá Rodin verður myndefnið einhvers konar tákn um sköpunina þar sem hendur Guðs skapa mann og konu úr grófu efninu. Í verki Einars er höndin lögð að steininum eða bjarginu án sýnilegra átaka. Hún er tákn fyrir vilja hins sterka einstaklings sem lyftir klettinum og vísar með því móti til sögulegs hlutverks Nolsöes. Höggmyndina átti að setja út á sjó, hún skyldi standa upp úr sjávarfletinum, höndin persónugervingur skáldskaparins steypt í brons en steininn úr rauðu graníti. Einnig gerði Einar vatnslitamyndina Höndin (1904) sem hægt er að finna í Listasafni Einars Jónssonar.

Verkið er staðsett við Hringbraut.Verkið er í eigu Norræna hússins og Norræna félagsins.Merkið sjálft var upphaflega teiknað af auglýsingastofu Gísla B. Björnssonar fyrir Æskulýðssamband Íslands í tilefni af Norrænu æskulýðsári sem haldið var hér árið 1966. Stofan vann nokkrar tillögur út frá þeirri hugmynd að flétta saman form stafsins N og að lokum var þetta merki valið. Nokkru seinna, um 1973, fór Norræna félagið fram á að fá að nota merkið í þrívíða mynd sem var sett upp í námunda Norræna hússins þar sem það stendur nú. Verkið var gjöf finnska-norræna félagsins til Norræna hússins en arkitekt hússins er hinn finnski Alvar Aalto. Bæði norrænu félögin á Íslandi og Finnlandi hafa notað þetta merki.

Verkið er staðsett við Háskóla Íslands.Ásmundur gerði frumgerðina af Sæmundi á selnum í Stokkhólmi í desember árið 1922. Var sú mynd nokkuð frábrugðin þessu verki sem listamaðurinn mótaði í gifs í París síðla árs 1927. Var verkið stækkað og steypt í brons árið 1970 og komið fyrir á svæðinu framan við aðalbyggingu Háskóla Íslands. Myndin sýnir Sæmund á baki selsins (skrattans) og hefur hann reitt Saltarann til höggs. Verkið lýsir því tilteknu andartaki í samskiptum Sæmundar og djöfsa. Allt er gert til að miðla hreyfingu og krafti augnabliksins þegar Sæmundur keyrir Saltarann í haus djöfulsins. Formrænt byggist verkið á tveimur andstæðum kröftum sem þó mynda eina samfellda heild. Annars vegar er það form selsins, aflíðandi með mjúkum línum, og hins vegar form Sæmundar, hlaðið öflugri hreyfingu og spennikrafti. Þessi andstæðu form eru tengd saman þannig að afturhreifar selsins virka líkt og framlenging á kraftlínu Sæmundar.Myndefnið sækir Ásmundur í þjóðsöguna um Sæmund fróða: „Þegar þeir Sæmundur, Kálfur og Hálfdan komu úr Svartaskóla, var Oddinn laus, og báðu þeir þá allir kónginn að veita sér hann. Kóngurinn vissi dável, við hverja hann átti, og segir, að sá þeirra skuli hafa Oddann, sem fljótastur verði að komast þangað. Fer þá Sæmundur undir eins og kallar á kölska og segir: „Syntu nú með mig til Íslands, og ef þú kemur mér þar á land án þess að væti kjóllafið mitt í sjónum, þá máttu eiga mig.“ Kölski gekk að þessu, brá sér í selslíki og fór með Sæmund á bakinu. En á leiðinni var Sæmundur alltaf að lesa í Saltaranum. Voru þeir eftir lítinn tíma komnir undir land á Íslandi. Þá slær Sæmundur Saltaranum í hausinn á selnum, svo hann sökk, en Sæmundur fór í kaf og synti til lands. Með þessu varð kölski af kaupinu, en Sæmundur fékk Oddann“ (Sigurður Nordal: Þjóðsagnabókin II).Verkið er í eigu Háskóla Íslands.

Verkið er staðsett við Menntaskólann í Reykjavík.Verkið er í eigu Menntaskólans í Reykjavík.Ásmundur gerði Andlit sólar í Reykjavík árið 1961 og er það unnið í kopar. Verkið var stækkað áttfalt árið 1969 og sett upp framan við Menntaskólann í Reykjavík sama ár.Andlit sólar er óhlutlæg táknmynd, sett saman úr hringformum, þríhyrningum og línum sem skara rýmið. Formrænt séð fjallar verkið um rými og hreyfingu. Stóra hringformið afmarkar ákveðið rými sem er endurtekið í minni hringformum inni í myndinni. Þetta kyrrstöðuform – hringurinn – er síðan brotið upp með hvössu þríhyrndu flatarformi og línum sem krussast í gegnum verkið. Enn sem fyrr í verkum Ásmundar eru formin hlaðin merkingu. Stóra hringformið er sólin og þríhyrningsformið er jörðin. Línurnar sem ganga í gegnum verkið eru sólargeislar. Andlit sólar er óður til sólarorkunnar sem er forsenda alls lífs á jörðinni.

Verkið er staðsett við Menntaskólann í Reykjavík.Verkið er í eigu Menntaskólans í Reykjavík.Bronsafsteypan af stríðsgyðjunni Pallas Aþenu er eftir gríska myndhöggvarann Mýron.Verkið er gjöf frá 25 ára stúdentum Menntaskólans í Reykjavík árið 1968. Bronsmyndin stendur á steinsteyptum stöpli, klæddum grásteinsflögum og með áletraðri steinplötu á framanverðum stöplinum. Ofan á stöplinum stendur stríðsgyðjan Aþena sem gegndi til forna meðal annars hlutverki mennta- og viskugyðju. Aþena er kunnust fyrir hafa verið stríðsgyðja en hún hafði litla ánægju af átökum, ólíkt stríðsguðinum Aresi. Hún vildi frekar leysa friðsamlega úr deilum og halda friðinn. Hún var verndari borgarinnar Aþenu í Grikklandi og Parthenon hofsins sem stendur á Akropolis-hæð í miðborg Aþenu. Helstu kennitákn Aþenu voru fuglar og þá sérstaklega uglur. Aþena var dóttir Seifs og viskugyðjunnar Metisar en hana gleypti Seifur áður en gyðjan varð léttari. Nokkru síðar fékk Seifur mikinn höfuðverk, guðirnir gerðu gat á höfuðkúpu hans og segir sagan að Aþena hafi þá stokkið út úr höfðinu hrópandi, klædd fullum herklæðum og með skjöld í hendi.Pallas Aþena er konan á merki Háskóla Íslands en ýmsar uppfinningar eru jafnframt eignaðar gyðjunni.

Safneign