Þessa mynd gerði Ásmundur þegar hann gerði hlé á húsbyggingu sinni við Freyjugötu í Reykjavík og dvaldi um hríð í Kaupmannahöfn 1936–37. Myndin var stækkuð að hluta til – konan við balann – veturinn 1938–39. Reykjavíkurborg keypti afsteypu af Þvottakonunni árið 1958 og lét setja hana upp við Þvottalaugarnar í LaugardalMiðað við natúralíska myndgerð þá hafa þessar sterku og ummynduðu konur aðeins fjarlæga vísun í raunveruleikann, djúpt í minni listamannsins. Í viðtali í Vísi, 19. október 1939, ræðir Ásmundur aðeins um aðra þvottakonuna og segir: „Það var fyrir tveimur árum úti í Kaupmannahöfn. Þar gerði eg frumsmíðina að líkneskinu, og þar hefi eg mótað íslenskan svip eins og ég minntist hans úr sveitinni heima. Þá var hitaveitumálið hvað mest á döfinni og í sambandi við það datt mér í hug þvottakonurnar frá Laugunum, sem bar svo mikið á er eg fyrst kom til Reykjavíkur, og þá samtímis datt mér í hug hvort ekki myndi vera hægt að sameina höggmynd, heitt vatn og gufu. Þegar hitaveitan er komin í bæinn langar mig til að leiða heitt vatn að Þvottakonunni og í balann og búa þannig til gosbrunn. Eg býst við að það gæti farið vel á því t.d. í köldu veðri, að láta gufuna leika um líkneskið og þá tel eg að hún sé komin í sitt rétta umhverfi. Gæti hún þá um leið verið til minningar um hinar gömlu og góðu þvottakonur, sem fóru í Laugarnar, með því að væntanlega er sá þáttur í reykvísku lífi úr sögunni, þegar hitaveitan er komin í hvert hús.“

Fýkur yfir hæðir er dæmigert fyrir þá einföldun í formi sem Ásmundur leitaði eftir á fjórða áratugnum. Smáatriðum er smám saman eytt út úr myndinni þar til eftir stendur það eitt sem nægir til að koma inntaki verksins til skila. Heildarsvipurinn er einfaldaður niður í einn samfelldan formmassa sem sýnir hvernig móðirin beygir sig yfir barnið og skýlir því fyrir vindinum. Með einföldun er ekki átt við að verk Ásmundar hafi verið að þróast í átt að óhlutbundinni list sem kom síðar á ferli hans, heldur var þetta tilraun til að leita að beinskeyttu og skýru myndmáli sem væri þó ekki raunsæislegt eins og klassískar höggmyndir.

Myndina gerði Ásmundur í París veturinn 1927 þegar hann var með vinnustofu við Constansgötu 11 í Montmartre-hverfinu. Verkið sýnir mann og konu sitjandi á bekk.Það ríkir mikil kyrrð og jafnvægi í þessari framsæju mynd sem byggist á lóðréttum og láréttum kröftum og sterkri samsvörun við stöðu konunnar og mannsins. Listamaðurinn leggur hér áherslu á massann og hreinar, afgerandi línur sem skilgreina formin. Í þessu verki fjarlægist listamaðurinn beina náttúruvísun og endurbyggir fyrirmyndina með hæverskri hliðsjón af formskrift kúbismans. En gagnstætt því að leysa upp formin, að hætti kúbismans, vill Ásmundur með þessari formrænu einföldun undirstrika þyngdina og massann í verkinu. Slíkur vilji átti síðar eftir að einkenna listsköpun Ásmundar í ríkum mæli.Þessi innhverfa og rómantíska mynd, sem vafalítið er eitt af þekktustu verkum Ásmundar, minnir okkur á ástina í verkum listamannsins, en sjálfur sagði hann um verkið í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund: „Ég veit ekki hvað þetta fólk var alltaf að gera þarna á bekkjunum. Ég fór að velta því fyrir mér. Og þá varð þessi mynd til. Þú sérð að það er ekki að gera neitt ljótt.“

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn. Þegar Ásmundur hafði dvalið í París gætti áhrifa kúbisma í nokkrum verkum hans, þ. á m. Sæmundi á selnum sem stendur við Háskóla Íslands, við Ásmundarsafn og einnig í Parísarborg. Ásmundur gerði frumgerðina af Sæmundi á selnum í Stokkhólmi árið 1922 og var sú mynd nokkuð frábrugðin þessu verki sem listamaðurinn mótaði í gifs í París 1927. Myndin sýnir Sæmund á baki selsins (Kölska) og hefur hann reitt Saltarann til höggs. Verkið miðlar hreyfingu og krafti augnabliksins þegar Sæmundur keyrir Saltarann í haus djöfulsins. Formrænt byggist verkið á tveimur andstæðum kröftum sem þó mynda eina samfellda heild. Annars vegar er það form selsins, aflíðandi með mjúkum línum, og hins vegar form Sæmundar, hlaðið öflugri hreyfingu og spennu. Þessi andstæðu form eru tengd saman þannig að afturhreifar selsins virka líkt og framlenging á kraftlínu Sæmundar.

Höggmyndin var skólaverkefni þegar Ásmundur nam í nokkra mánuði við Académie Julien í París árið 1928. Myndin er af nöktum manni, hún er fyrst og fremst einföld anatómíustúdía og sýnir glöggt listmennt og þekkingu Ásmundar á grundvallaratriðum höggmyndalistarinnar. Þetta verk er sérstaklega athyglisvert sem hlutlaus viðmiðun við þær formskriftir sem síðar áttu eftir að einkenna verk Ásmundar. Um verkið sagði Ásmundur í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund: „Þetta er ljósmyndun ... Ég gerði þessa styttu að gamni mínu í París til að æfa mig á sem flestum fyrirmyndum. ... Þetta var góð æfing, góður skóli. Og nauðsynlegur. Það er gott að kynnast sjálfum sér, komast að raun um hvað maður getur“ (bls. 36).

Nokkur ljósmyndaverk eftir Einar eru unnin með hliðsjón af vatnslitamyndum, teikningum og ljósmyndum sem breski myndlistarmaðurinn og fornfræðingurinn William Gershom Collingwood málaði og tók af stöðum sem koma fyrir í Íslendingasögunum á tíu vikna ferðalagi um Ísland sumarið 1897.

Björg var þekktur listmálari og grafíklistamaður. Hún stundaði mynd­list­ar­nám m.a. við Myndlista- og handíðaskóla Íslands, Aka­demie der bild­end­en Kün­ste í Stutt­g­art, École Nationale Supérieure des Beaux Arts og við hið þekkta graf­ík­verk­stæði Atelier 17 í Par­ís. Hún hélt yfir 30 einka­sýn­ing­ar og tók þátt í fjölmörg­um sam­sýn­ing­um á Íslandi og víða um heim. Verk eftir hana eru í eigu opinberra safna og einkasafna hérlendis og erlendis.

Collection