Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Við gerð málverksins Stórir hestar greip Erró til fjölmargra listrænna tilvitnana. Hestinn sem liggur til vinstri fékk hann, ásamt lensunum, úr Bardaganum við San Romano (1438) eftir Paolo Uccello, málverki sem hann hafði grandskoðað í Uffizi-safninu í Flórens. Hesturinn fyrir miðju er úr verki eftir Leonardo Cremonini sem birst hafði í endurprentun í bandarísku tímariti. Riddarafígúran sem sér aftan á, næst hestinum til hægri, er sniðin eftir Riddaranum eftir Marino Marini, skúlptúr sem Erró rakst fyrst á þegar verkið var sýnt í Kunstnernes Hus í Osló árið 1953. Í Bardaganum við San Romano er einnig fyrirmyndin að líkamsstöðu fallna hestsins í málverki sem ekki er skráð í fyrsta almenna sýningarbæklingi Errós, en Listasafn Reykjavíkur á undirbúningsteikningu að (Hestur Uccellos) og er sýnd hér í byrjun sýningarinnar. Á teikningunni liggur dýrið fyrir framan röð af brynjum, innblásnum af þeim sem listamaðurinn hafði séð og skissað í Stibbert-safninu í Flórens. Mótíf brynjunnar – eða eins konar vélræns róbóta – er einnig að finna í öðrum verkum frá Flórenstímabilinu.

Árið 1955 er Erró skráður í Listaakademíuna í Flórens en hið raunverulega nám hans fór fram utan skólans, í höllum, kirkjum, söfnum og bókum þar sem hann teiknaði upp verk gömlu meistaranna. Á síðum listaverkabókar kynntist hann líffærateikningum Leonardos da Vinci og þær urðu honum innblástur að mörgum verkum, meðal annars málverkinu Dauðadansinn. Eins og hann útskýrði sjálfur í bréfi til frænku sinar: „Fyrir mánuði byrjaði ég að stúdera teikningar þær er Leonardo da Vinci gerði af mannslíkamanum. Gerði ég margar teikningar af beinum og vöðvum sem er mjög áríðandi og gagnlegt. Þetta varð til þess að ég málaði mynd af beinagrindum sem dansa og syngja. … Ég lagði mikla áherslu á að fá sem mesta hreyfingu í myndfellið sem er aflangt, svo að dansinn kæmi sem best fram.“

Að loknu myndlistarnámi í Reykjavík og Ósló lá leið Errós til Flórens þar sem hann hélt áfram námi sínu og frá þeim tíma er myndin Djöfullinn frá Pompei. Hann málaði myndina eftir að hafa skoðað borgarrústirnar í Pompei, en sú heimsókn hafði djúp áhrif á hann. Í þessu málverki sem táknar eyðileggingu Pompei koma greinilega fram áhrif frá mexíkóska listamanninum Rufino Tamayo, einkum í því hvernig hann einfaldar form og litaandstæður til þess að magna upp dramatíska spennu myndefnisins. Í þessari leit að tilfinningaþrunginni list má líka greina fjarlægt bergmál frá Ópi Edvards Munch. Í bréfi til fjölskyldu sinnar skrifaði Erró: „Myndin … hefur þennan lit í forgrunni sem táknar eldglóðina í fjallinu og Pompei-litinn. Form eldfjallsins er í bakgrunni ásamt mynd af hundi sem fannst þar. Hundurinn er í dauðateygjunum og er tákn alls þess sem er dautt þar. Í forgrunni er skrattinn í ófreskjumynd og táknar þann sem eyðilagði allt. Langt í burtu er skuggi hans til að auka á dýptarvirknina í myndinni.“

Safneign

Guðmundur Guðmundsson, öðru nafni Erró (f. 1932), er tvímælalaust þekktasti samtímalistamaður Íslendinga. Hann hefur verið þátttakandi í framsæknu listalífi Parísarborgar allt frá árinu 1958, bæði innan súrrealistahreyfingarinnar og einnig sem einn af forvígismönnum popplistarinnar eða evrópska frásagnarmálverksins. Erró byggir verk sín á tilvísunum í myndir annarra sem hann klippir saman og flytur yfir á léreftið. Hann segir frá með myndmáli ofurraunsæis og teiknimynda og frásögn hans er ýmist einföld og kyrrstæð eða flókin og yfirgengileg. Hann klippir og sundurgreinir, límir og endurbyggir flóknar sögur þar sem viðfangsefnin eru ýmist pólitík, erótík, listasagan, ævisögur, skáldsagnapersónur, teiknimyndahetjur og vísindaskáldskapur eða eigin listaverk. 1951 Guðmundur útskrifast úr kennaradeild Myndlista- og handíðaskólans um vorið með hæstu einkunn1952 Fer til náms í Listakademíuna í Osló.1953 Mósaíksýning frá Ravenna sem haldin er í Osló vekur aðdáun Guðmundar.Hann ferðast til Spánar og ákveður að taka upp listamannsnafnið Ferró.1954 Innritast í Listakademíuna í Flórens.1955 Fær inngöngu í mósaíkskóla í Ravenna (Scuola del Mosaico). Tekur þátt í samsýningu ungra erlendra listamanna í Galleria Santa Trinita í Flórens. Í kjölfarið skipuleggur galleríið fyrstu einkasýningu Ferrós. Kynnist hinni ísraelsku Myriam Bat-Yosef. 

Safneign

Verk