Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Verkið er staðsett við Grund dvalar- og hjúkrunarheimili.Verkið er í eigu Grundar dvalar- og hjúkrunarheimilis.Í höggmyndinni Kona má sjá tákn um trúnaðarsamtal við Guð, konan heldur á krossi og leggur við brjóst sitt. Höggmyndin virðist fjalla um kærleikann og öryggi, sem táknræn eru fyrir hlutverk móður og móðurást sem Einari var hugleikin. Guðdómlegt eðli mannsins og andleg þróun voru meðal viðfangsefna í listsköpun Einars og má sjá slíka tengingu í yfirbragði höggmyndarinnar. Hún stendur við dvalar- og hjúkrunarheimilið Grund.

Verkið er staðsett við Grund dvalar- og hjúkrunarheimili.Verkið er í eigu Grundar dvalar- og hjúkrunarheimilis.Demanturinn er afsteypa af verkinu Höndin (1904-1905). Árið 1905 á Den Frie Udstilling sýndi Einar verkið fyrst en það var fyrirhugað sem minnismerki um færeyska skáldið og sjálfstæðishetjuna Poul Nolsöe. Einar sagði sjálfur að Höndin ætti að tákna kraftinn og viljann sem lyftir bjarginu. Myndefnið, risastóra hönd sem lyftir steini eða bjargi, ber að skoða í samhengi við þekkt verk í listasögunni, m.a. höggmynd Augustes Rodin, Hönd Guðs (1898). Hjá Rodin verður myndefnið einhvers konar tákn um sköpunina þar sem hendur Guðs skapa mann og konu úr grófu efninu. Í verki Einars er höndin lögð að steininum eða bjarginu án sýnilegra átaka. Hún er tákn fyrir vilja hins sterka einstaklings sem lyftir klettinum og vísar með því móti til sögulegs hlutverks Nolsöes. Höggmyndina átti að setja út á sjó, hún skyldi standa upp úr sjávarfletinum, höndin persónugervingur skáldskaparins steypt í brons en steininn úr rauðu graníti. Einnig gerði Einar vatnslitamyndina Höndin (1904) sem hægt er að finna í Listasafni Einars Jónssonar.

Verkið er staðsett við Grund dvalar- og hjúkrunarheimili.Verkið er í eigu Grundar dvalar- og hjúkrunarheimilis.Verk Einars eru oft upphafin og táknræn. Í höggmyndinni Bæn má sjá barn að biðja, sem tákn um trúnaðarsamtal við Guð. Höggmyndin virðist einnig fjalla um kærleikann, öryggi og móðurást. Barnið leggur saman hendur og biður bæn á meðan móðirin styður við barn sitt og faðmar það að sér. Verkið má túlka sem óð til sambands móður og barns en ekki síður sem tákn barns um vonir og þrár.

Verkið er staðsett við austurenda Fossvogskirkju.Verkið er í eigu Flugmálafélags Íslands.Minnisvarðinn um Glitfaxa (1955) er eitt af síðustu verkunum sem Einar Jónsson gerði og hann samþykkti staðsetningu verksins skömmu fyrir andlát sitt. Minnismerkið stendur við hlið Fossvogskirkju og er til minningar um alla sem hafa farist í flugslysum. Glitfaxi er einnig tilvísun í þausem fórust með áætlunarflugi Flugfélags Íslands, Glitfaxa, á leið frá Vestmannaeyjum til Reykjavíkur 31. janúar 1951. Flugmálafélag Íslands lét setja verkið upp þann 15. október 1955. Minnisvarðinn stóð ómerktur fram til ársins 2006 en þá lét Flugmaìlafeìlag Iìslands setja minningarplötu aì foìtstallinn. Nuì maì þviì lesa nafn verksins og listamannsins aìsamt aìletruninni: „Til minningar um þaì sem farizt hafa iì flugslysum.“

Páll Einarsson var lögmaður, hæstaréttardómari og fyrsti borgarstjóri Reykjavíkur. Hann var kosinn í síðastnefnda embættið af bæjarstjórn Reykjavíkur árið 1908 og gegndi því í sex ár.

Verkið er staðsett við Dvalarheimili aldraðra við Hrafnistu.Höggmyndin er af Þorfinni karlsefni, íslenskum landkönnuði sem var fyrstur Evrópumanna til þess að festa byggð í Bandaríkunum. Þorfinnur flutti síðar til Íslands þar sem hann bjó ásamt konu sinni, Guðríði, á föðurleifð Þorfinns á Reynistað en hjónin bjuggu síðar í Glaumbæ til æviloka. Tildrög verksins voru þau að Einar tók þátt í samkeppni um höggmynd af Þorfinni karlsefni sem átti að standa í skemmtigarði í Fíladelfíu í Bandaríkunum. Hann sendi teikningu af framlagi sínu til Bandaríkjanna árið 1916 og var teikningin einróma valin og honum boðið að koma vestur að vinna að höggmyndinni. Höggmyndin stendur á stórum stöpli og sýnir Þorfinn standa teinréttan og líta til hliðar yfir farinn veg.

Verkið er staðsett við Stjórnarráð Íslands.Þegar listamaðurinn Einar Jónsson kom fyrst til Reykjavíkur var ein stór stytta á almannafæri í Reykjavík, sjálfsmynd Bertels Thorvaldsens sem stóð á miðjum Austurvelli. Það kom þannig í hlut Einars að móta styttur af mönnum sem þóttu hafa markað spor í sögu landsins, á fyrstu áratugum 20. aldar, og ber að líta á þau verkefni sem vitnisburð um ríkjandi þjóðernismiðaða orðræðu á Íslandi á þeim tíma. Höggmynd Einars af Hannesi Hafstein (1931), fyrsta íslenska ráðherranum var sannarlega í þeim anda. Hannes stendur hnarreistur á háum stalli vinstra megin fyrir framan Stjórnarráðshúsið við Lækjargötu og horfir út yfir Reykjavíkurhöfn. Höggmyndin kallast á við höggmynd Einars af Kristjáni IX. Danakonungi sem stendur á sams konar stalli, hægra megin við innganginn að Stjórnarráðshúsinu.

Mynd þessi er afsteypa af höggmynd Einars Jónssonar af Ingólfi Arnarsyni sem staðsett er á Arnarhóli.

Verkið er staðsett á Arnarhóli.Eitt helsta kennileiti Reykjavíkur er styttan af landnámsmanninum Ingólfi Arnarsyni á Arnarhóli. Styttan sýnir mann í herklæðum sem stendur við öndvegisbrík, prýdda drekahöfði, og heldur um reistan atgeir. Hún var afhjúpuð þann 24. febrúar 1924. Styttan sem er úr bronsi var reist af Iðnaðarmannafélaginu í Reykjavík og kostaði 40 þúsund krónur sem töldust þá miklir fjármunir. Minnisvarðinn átti sér langan aðdraganda en grunnhugmyndina gerði Einar síðla árs 1902-1903 þegar hann mótaði litla styttu af Ingólfi. Hann hélt áfram að vinna að henni næstu ár og sýndi hana á sýningu De Frie Billedhuggere í Kaupmannahöfn vorið 1906. Að lokum var Einar fenginn til að búa til styttu af landnámsmanninum en fjársöfnunin gekk ekki sem skyldi. Árin liðu og það var ekki fyrr en 1924 að bronsstyttan var afhjúpuð. Í upphafi vildi Einar að lágmyndir væru á öllum hliðum fótstalls styttunnar með titlunum Flótti guðanna til Íslands fjalla, Ragnarökkur, Nornir og Ingólfshaugur. Þar var Einar að vísa í hugmyndir sínar um landnámið í táknrænum búningi en menn skildu ekki lágmyndirnar og vildu þær burt og varð það niðurstaðan.

Verkið er staðsett við Tjörnina.Úr álögum fjallar um eitt meginþema listar Einars, andlega þróun og guðdómlegt eðli mannsins. Hann hóf að vinna að verkinu árið 1916 en stækkaði það síðar og fullvann árið 1927. Fyrir miðju verksins stendur riddari og heldur um skaft sverðs síns sem hann hefur rekið niður í haus mikils dreka sem liggur undir fótum hans. Á öðrum handlegg heldur riddarinn á ungri nakinni stúlku sem réttir út handlegginn og varpar af sér ham gamallar konu, en í hinni hendinni heldur riddarinn skildi hátt á lofti. Þeim að baki hnígur stór skrokkur drekans niður og vængirnir dragast saman.Myndefnið sem Einar hefur unnið út frá er velþekkt í list miðalda og má rekja til sagna í frumkristni um heilagan Georg. Þar segir að kristni hafi verið innleidd í Litlu-Asíu með því að dreki, tákn illra afla og heiðins síðar, var drepinn af heilögum Georg frá Kappadokíu í Litlu-Asíu og var Kappadokía persónugerð sem ung stúlka. Túlka má verkið með hliðsjón af áherslu Einars á að listamaðurinn feti ekki í spor annarra heldur fari eigin leiðir í listsköpun.

Verkið er staðsett á Austurvelli.Styttan af Jóni Sigurðssyni er á miðjum Austurvelli. Hún var flutt þangað árið 1931. Sjálfstæðishetjan Jón Sigurðsson stendur hnarreistur og horfir á Alþingishúsið. Styttan stóð fyrst fyrir framan Stjórnarráðshúsið við Lækjargötu (afhjúpuð þar 10. apríl 1911 af Kristjáni Jónssyni ráðherra). Síðar tók hún við af sjálfsmynd Bertels Thorvaldsens á Austurvelli en hún var flutt í Hljómskálagarð. Einari líkaði illa við að styttan væri sett upp á pall. Honum fannst hún halla aftur á bak. Það kom í hlut Einars að móta styttur af mönnum sem þóttu hafa markað spor í sögu landsins, á fyrstu áratugum 20. aldar, og ber að líta á þau verkefni sem vitnisburð um ríkjandi þjóðernismiðaða orðræðu á Íslandi á þeim tíma. Styttan af Jóni Sigurðssyni er eitt skýrasta dæmi um slíkan minnisvarða.

Verkið er staðsett fyrir framan Stjórnarráðið.26. september 1915 var minnisvarði um Kristján IX Danakonung afhjúpaður við Stjórnarráðshúsið í Reykjavík. Styttan sýnir konung með stjórnarskrána í framréttri hendi. Það hefur verið mörgum ráðgáta hvers vegna Íslendingar hafa kosið að stilla upp styttu af Danakonungi fyrir framan Stjórnarráðið. Kristján IX sýndi sjónarmiðum Íslendinga í sjálfstæðisbaráttunni alla tíð lítinn áhuga en meginrökin fyrir því að styttan sé þarna niður komin eru væntanlega þau að hann hafi gefið Íslendingum stjórnarskrá. Nú hefur verið upplýst að Kristján afhenti Íslendingum aldrei stjórnarskrána þegar hann kom í heimsókn til Íslands árið 1874. Hún kom ekki til landsins fyrr en árið 1904 og var send aftur utan árið 1928. Því má segja að styttan sé sögufölsun. Að öðru leyti er styttan lík öðrum styttum sem Einar gerði af karlmönnum sem höfðu áhrif á sögu landsins. Kristján konungur er settur á háan stall og er upphafin eftirlíking.  

Verkið er staðsett sunnan við Hljómskálann í Hljómskálagarði.Verkið er eins og nafnið gefur til kynna af stórskáldinu og náttúrufræðingnum Jónasi Hallgrímssyni. Styttan af Jónasi er fyrsta útilistaverkið sem sett var upp eftir íslenskan listamann á Íslandi. Upphaflega átti verkið að standa þar sem Safnahúsið stendur í dag. Þar sem það var hins vegar ekki tilbúið á tilsettum tíma var því komið fyrir á horni Amtmannsstígs og Lækjargötu árið 1907. Þar stóð það þar til 1947 að því var komið fyrir á núverandi stað sunnan við Hljómskálann í Hljómskálagarði. Einar var aldrei ánægður með verkið en hann var knúinn til þess að gera nákvæma eftirlíkingu af Jónasi af þeim sem borguðu fyrir verkið. Sjálfur vildi hann gera verk sem sýndi hversu mikið Einar dáði skáldið. Styttan er dæmigerð fyrir upphafna minnisvarða frá þessu tímabili og stendur á stórum stöpli.

Einar Jónsson myndhöggvari (1874-1954) var einn þeirra listamanna sem í byrjun 20. aldar lögðu grunn að nútímamyndlist hér á landi og sá fyrsti sem gerði höggmyndalist að aðalstarfi. Einar var fæddur að Galtafelli í Hrunamannahreppi í Árnessýslu og ólst þar upp hjá foreldrum sem voru bændur. Hann hélt til Kaupmannahafnar þar sem hann lærði við Konunglegu listaakademíunna frá 1896-1899. Á námsárunum ferðaðist hann til Rómar þar sem hann dvaldi í eitt ár og þar mótuðust hugmyndir hans um hlutverk listamannsins. Myndefni í höggmyndir sínar sótti hann gjarnan í goðsöguleg minni. Árið 1909 bauð Einar íslensku þjóðinni öll verk sín að gjöf með því skilyrði að reist yrði yfir þau safn. Safnið er byggt eftir teikningum Einars sjálfs en Einar Erlendsson húsameistari áritaði teikninguna 1916. Listasafn Einars Jónssonar var vígt á Jónsmessudag 23. júní árið 1923 og var það fyrsta listasafn á Íslandi. Einar valdi safninu stað á Skólavörðuhæð sem þá var eyðiholt í útjaðri Reykjavíkur og var safnið fyrsta byggingin á hæðinni en það var hæsti sjónarhóll bæjarins. Einar og fleiri samtíðarmenn sáu Skólavörðuhæðina sem „háborg Íslands“.

Verkið er staðsett við Hólavallakirkjugarð, á horni Suðurgötu og Hringbrautar.Einar Jónsson myndhöggvari var einn þeirra listamanna sem í byrjun 20. aldar lögðu grunn að nútímamyndlist hér á landi og sá fyrsti sem gerði höggmyndalist að aðalstarfi.Með sýningu á höggmyndinni Útlagar (1898-1901) á Charlottenborgarsýningunni í Kaupmannahöfn árið 1901 haslaði Einar sér völl sem myndhöggvari. Myndefnið sótti hann í útilegumannasögur úr flokki íslenskra þjóðsagna.Verkið sýnir karlmann sem ber líflausa konu á bakinu og barn á handlegg og er áhersla lögð á þreytulegt göngulag mannsins og sorgmætt andlit.Formrænt séð er verkið natúralískt þar sem lögð er áhersla á að gera öllum atriðum nákvæm skil. Í heild kallar það fram tilfinningaleg viðbrögð áhorfandans og má túlka sem táknmynd einsemdar og útskúfunar þess sem dæmdur hefur verið.

Safneign

Einar Jónsson var fyrsti íslenski myndhöggvarinn. Han nam við Konunglega listaakademíið í Kaupmannahöfn á árunum 1896-1899 hjá Wilhelm Bissen og Theobald Stein. Einar sýndi fyrst opinberlega verkið Útlagar á Vorsýningunni í Kaupmannahöfn árið 1901 og lagði þar grunninn að íslenskri höggmyndalist. Í Útlögum og fleiri verkum sínum frá fyrsta áratugi aldarinnar sótti Einar innblástur í íslenska þjóðsagnaarfinn en vann einnig með goðfræðileg og trúarleg minni. Eftir dvöl í Róm 1902-1903 hafnaði Einar algjörlega natúralískri myndgerð og gagnrýndi opinberlega klassísku listina sem hann taldi að staðið hefði listamönnum fyrir þrifum. Hann lagði áherslu á að listamanninum bæri að ryðja eigin brautir, þroska frumleika sinn og hugmyndaflug en feta ekki í fótspor annarra. Hugmyndir hans tengdust þýskri táknhyggju (symbolisma) og hann þróaði myndmál sem birtist í þýðanlegum táknum, persónugervingum og allegóríum. Kynni Einars af hugmyndum sænska guðspekingsins Emanuels Swedenborg árið 1910 höfðu mikil áhrif á líf hans og list og frá þeim tíma og til æviloka vann hann að táknrænum myndverkum með margslungnu táknmáli sem byggt var á guðspeki. Enda þótt viðfangsefni Einars væru af hugmyndalegum toga hélt hann sig ævinlega við hlutbundið myndmál sem gerði mönnum auðveldara en ella að nálgast verk hans á eigin forsendum. Fjölmargar afsteypur afhöggmyndum Einars prýða Reykjavíkurborg og má þar nefna Útlaga við gamla kirkjugarðinn í Suðurgötu, Ingólf Arnarson, sem lítur yfir landnámsjörð sína frá Arnarhóli og styttu af sjálfstæðishetju þjóðarinnar, Jóni Sigurðssyni, fyrir framan Alþingishúsið á Austurvelli. Einar Jónsson var brautryðjandi íslenskrar höggmyndalistar og áhrif hans á íslenska myndlist voru veruleg, þó að enginn gengi í smiðju hans. Hann fluttist alkominn til Íslands árið 1920, þá 46 ára gamall, og var búsettur þar til dauðadags árið 1954. Árið 1909 bauð Einar Jónsson íslensku þjóðinni öll verk sín að gjöf með því skilyrði að reist yrði yfir þau safnhús. Það var hins vegar ekki fyrr en árið 1914 sem Alþingi Íslendinga þáði gjöfina. Alþingi lagði fram 10.000.krónur og í landssöfnun söfnuðust 20.000.krónur. Óhætt er að fullyrða að landsmenn hafi frá upphafi sýnt fyrsta myndhöggvara sínum einstakan skilning og metið að fullu þjóðargjöf hans. Einar valdi safni sínu stað á Skólavörðuhæð "á eyðiholti í útjaðri bæjarins" eins og hann orðar það í ævisögu sinni. Safnið var fyrsta byggingin á hæðinni og Einar gerði sér grein fyrir þeim möguleikum sem þessi hæsti sjónarhóll bæjarins bauð upp á.Heimild: www.skulptur.is-----------------EINAR JÓNSSON (1874 -1954) Einar Jónsson var fyrsti íslenski myndhöggvarinn. Han nam við Konunglega listaakademíið í Kaupmannahöfn á árunum 1896-1899 hjá Wilhelm Bissen og Theobald Stein. Einar sýndi fyrst opinberlega verkið Útlagar á Vorsýningunni í Kaupmannahöfn árið 1901 og lagði þar grunninn að íslenskri höggmyndalist. Í Útlögum og fleiri verkum sínum frá fyrsta áratugi aldarinnar sótti Einar innblástur í íslenska þjóðsagnaarfinn en vann einnig með goðfræðileg og trúarleg minni. Eftir dvöl í Róm 1902-1903 hafnaði Einar algjörlega natúralískri myndgerð og gagnrýndi opinberlega klassísku listina sem hann taldi að staðið hefði listamönnum fyrir þrifum. Hann lagði áherslu á að listamanninum bæri að ryðja eigin brautir, þroska frumleika sinn og hugmyndaflug en feta ekki í fótspor annarra. Hugmyndir hans tengdust þýskri táknhyggju (symbolisma) og hann þróaði myndmál sem birtist í þýðanlegum táknum, persónugervingum og allegóríum. Kynni Einars af hugmyndum sænska guðspekingsins Emanuels Swedenborg árið 1910 höfðu mikil áhrif á líf hans og list og frá þeim tíma og til æviloka vann hann að táknrænum myndverkum með margslungnu táknmáli sem byggt var á guðspeki. Enda þótt viðfangsefni Einars væru af hugmyndalegum toga hélt hann sig ævinlega við hlutbundið myndmál sem gerði mönnum auðveldara en ella að nálgast verk hans á eigin forsendum. Fjölmargar afsteypur afhöggmyndum Einars prýða Reykjavíkurborg og má þar nefna Útlaga við gamla kirkjugarðinn í Suðurgötu, Ingólf Arnarson, sem lítur yfir landnámsjörð sína frá Arnarhóli og styttu af sjálfstæðishetju þjóðarinnar, Jóni Sigurðssyni, fyrir framan Alþingishúsið á Austurvelli. Einar Jónsson var brautryðjandi íslenskrar höggmyndalistar og áhrif hans á íslenska myndlist voru veruleg, þó að enginn gengi í smiðju hans. Hann fluttist alkominn til Íslands árið 1920, þá 46 ára gamall, og var búsettur þar til dauðadags árið 1954. SAFNIÐ Árið 1909 bauð Einar Jónsson íslensku þjóðinni öll verk sín að gjöf með því skilyrði að reist yrði yfir þau safnhús. Það var hins vegar ekki fyrr en árið 1914 sem Alþingi Íslendinga þáði gjöfina. Alþingi lagði fram 10.000.krónur og í landssöfnun söfnuðust 20.000.krónur. Óhætt er að fullyrða að landsmenn hafi frá upphafi sýnt fyrsta myndhöggvara sínum einstakan skilning og metið að fullu þjóðargjöf hans. Einar valdi safni sínu stað á Skólavörðuhæð "á eyðiholti í útjaðri bæjarins" eins og hann orðar það í ævisögu sinni. Safnið var fyrsta byggingin á hæðinni og Einar gerði sér grein fyrir þeim möguleikum sem þessi hæsti sjónarhóll bæjarins bauð upp á. Líkt og aðra samtíðarmenn hans dreymdi hann um hlutverk Skólavörðuhæðar sem háborg hins fullvalda ríkis. Safnið var reist eftir teikningu listamannsins og má því segja að safnbyggingin sé hans stærsti skúlptúr en þar vann hann verk sín, sýndi þau og bjó sér jafnframt heimili. Enginn vafi er á því að safnbyggingin er höfundarverk Einars Jónssonar, þó að Einar Erlendsson húsameistari hafi áritað teikninguna að safninu í júní 1916 en sama ár var lagður hornsteinn að safninu. Listasafn Einars Jónssonar var vígt á Jónsmessudag árið 1923. Voru það merk tímamót í íslenskri myndlist þar sem landsmenn eignuðust þar með sitt fyrsta listasafn. Byggingin rís upp af háum og þungum stalli, líkt og höggmynd, og endurspeglar arkitektúrinn hræringar aldamótanna 1900, en á þeim tíma voru menn mjög leitandi. Ekki er hægt að fella bygginguna undir ákveðinn stíl. Þar er ekki um klassisisma að ræða heldur dæmigerðan eklektisma, það er að segja, að nýttar eru hugmyndir úr ýmsum áttum. Svipuð viðhorf eru ríkjandi í dag þegar nær dregur aldalokum þar sem enginn einn stíll er afgerandi og allt leyfilegt. Turnhýsið, trúlega hið fyrsta á Íslandi, er einstakt og útsýni þaðan eitt hið fegursta í Reykjavík. Þar bjuggu Einar og hin danskfædda eiginkona hans, Anna Jörgensen, sér fábrotið listamannsheimili sem ber yfirbragð heimsborgara, búið fágætum húsgögnum og listaverkum. Heimilið er hluti af safninu og er það varðveitt í upphaflegri mynd. Safnið geymir hátt á þriðja hundrað verk sem spanna sextíu ára starfsferil; útskorin æskuverk, höggmyndir, málverk og teikningar. Við safnið er fagur trjágarður, skreyttur 26 bronsafsteypum af verkum listamannsins. Hlutverk safnsins er að safna, varðveita og sýna verk Einars Jónssonar og stunda rannsóknir á lífi hans og list. Safnið er sjálfseignarstofnun á fjárlögum íslenska ríkisins. Listasafnið starfar í samræmi við erfðaskrá listamannsins og eiginkonu hans frá 11. september 1954. Forstöðumaður safnsins er Júlíana Gottskálksdóttir listfræðingur. Stjórnarnefnd safnsins skipa: Ármann Snævarr stjórnarformaður, Hjalti Hugason, Guðrún Erlendsdóttir, Laufey Guðjónsdótti og Sesselja Snævarr.  