Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Einar Þorláksson varð kornungur áhugasamur um súrrealisma og teiknaði myndir í þeim dúr. Á öndverðum sjötta áratugnum hélt hann til náms í Hollandi, fyrstur íslenskra myndlistarmanna, og komst þar bæði í kynni við súrrealíska list og list COBRA-hópsins. Frá upphafi voru myndir Einars í sterkum og oft stríðum litum, málaðar án undirbúnings í anda sjálfsprottinnar málaralistar. Myndmál hans virtist mitt á milli hins huglæga og hlutlæga, oft með frásagnarlegu, jafnvel skoplegu/írónísku ívafi. Hugmyndir að verkunum komu víða að, ekki síst úr hugskoti listamannsins, annarri myndlist eða skáldskap.

Sú mynd sem hér um ræðir, Upprisa – abstrakt mynd, er að mörgu leyti einkennandi fyrir verk Einars á áttunda og níunda áratugnum. Sérkennilega kaldir og drungalegir blátónar skapa ógnvekjandi andrúmsloft í myndinni. Myndrýmið deilist niður í forgrunn, miðbik og bakgrunn með nokkuð hefðbundnum hætti, og skýrt er markað fyrir sjóndeildarhring ofarlega á fletinum. Form í myndinni fara bil beggja milli náttúru – hraungrýtis, kletta, mosabarða – og lífræns myndmáls af öðrum toga.Í myndinni á sér sannarlega stað einhvers konar „upprisa“, en ekki í skilningi guðspjallanna. Upp úr hraunbreiðunni rísa þústir eða hraukar sem minna helst á afskræminga úr hrollvekju- og ævintýramyndum á borð við „Alien“-kvikmyndirnar, víða mótar fyrir kjöftum, vígtönnum og glyrnum. Engu er líkara en þessar „verur“ geri sig líklegar til að yfirtaka jörðina. Út af fyrir sig vitum við ekki hvaða öfl það eru sem Einar vísar hér til, hvort það eru innri eða ytri öfl. Listsýn hans markast víða af bölsýni, en um leið er hún víða skotin gráglettni og sjálfhæðni.

Safneign

Einar varð stúdent frá Menntaskólanum í Rvík 1953, stundaði myndlistarnám í Hollandi, Kaupmannahöfn og Ósló 1954-1958 og fór í ýmsar námsferðir. Hann var formaður sýningarnefndar FÍM 1974 og formaður Listmálarafélagsins frá stofnun. Hann hlaut starfslaun ríkisins 1974 og 1984 og listamannalaun í fjölda ára. Einar hélt fjölda einkasýninga og tók þátt í mörgum samsýningum frá árinu 1948. Meðal eigenda mynda eftir Einar eru Listasafn Íslands, Listasafn Háskólans, Listasafn Reykjavíkur, Listasafn Kópavogs og Listasafn Siglufjarðar auk einkasafna erlendis. Samhliða listmálarastörfum vann Einar sem tækniteiknari á Orkustofnun 1954-1998. Einar Þorláksson Einar Þorláksson fæddist í Reykjavík 19. júní 1933. Hann lést á LSH í Fossvogi 28. september síðastliðinn. Foreldrar hans voru Þorlákur Björnsson, verslunarfulltrúi í Reykjavík, f. á Dvergasteini í Seyðisfirði 6. júlí 1893, d. 27.Einar Þorláksson fæddist í Reykjavík 19. júní 1933. Hann lést á LSH í Fossvogi 28. september síðastliðinn. Foreldrar hans voru Þorlákur Björnsson, verslunarfulltrúi í Reykjavík, f. á Dvergasteini í Seyðisfirði 6. júlí 1893, d. 27. janúar 1948, og kona hans Valgerður Einarsdóttir, húsfreyja í Reykjavík, f. í Reykjavík 31. janúar 1895, d. 1. nóvember 1978. Foreldrar Þorláks voru Björn prestur á Dvergasteini, Þorláksson pr. á Skútustöðum, Jónssonar pr. í Reykjahlíð Þorsteinssonar og k.h. Björg Einarsdóttir, bónda í Stakkahlíð í Loðmundarfirði Stefánssonar. Foreldrar Valgerðar voru Einar járn- og steinsmiður í Reykjavík Finnsson, b. á Meðalfelli í Kjós Einarssonar og k.h. Vigdís Pétursdóttir útvegsbónda í Ánanaustum í Reykjavík Gíslasonar. Bróðir Einars var Björn lögfræðingur í Reykjavík, f. 5. maí 1928, d. 1. júní 2000, kvæntur Ellen Sigurðardóttur Waage. Fyrri kona Einars, 22. júlí 1960, var Elísabet Jónsdóttir flugfreyja, f. í Reykjavík 5. apríl 1939, þau skildu. Einar kvæntist 4. október 1975 Guðrúnu Þórðardóttur, íslenskufræðingi frá HÍ, fyrrverandi kennara í Vesturbæjarskóla í Reykjavík, f. í Reykjavík 6. janúar 1936. Foreldrar hennar voru Þórður Eyjólfsson hæstaréttardómari í Reykjavík, f. 4. maí 1897, d. 27. júlí 1975, og kona hans Halldóra Magnúsdóttir húsfreyja, f. 16. ágúst 1901, d. 23. febrúar 1992. Sonur Einars og Guðrúnar er Þorlákur sagnfræðingur, f. 9. ágúst 1976. Börn Guðrúnar af fyrra hjónabandi eru: 1) Guðný Þórarinsdóttir prentsmiður í Reykjavík, f. 13. október 1956, gift Hirti Hjartarsyni kynningarstjóra og sagnfræðinema í Reykjavík. Dóttir Guðnýjar af fyrra hjónabandi er Guðrún Dalía Salómonsdóttir, f. 8. janúar 1981, við tónlistarnám í Stuttgart, gift Þórarni Má Baldurssyni víóluleikara. Sonur Guðnýjar og Hjartar er Þórarinn, f. 30. mars 1991. 2) Halldóra Þórarinsdóttir kerfisfræðingur í Reykjavík, f. í Reykjavík 9. apríl 1961. Maður hennar er Erlendur Pétursson tölvunarfræðingur í Reykjavík. Börn þeirra eru Pétur, f. í Reykjavík 14. ágúst 1990, Áslaug, f. í Reykjavík 30. júlí 1991, og Guðrún, f. í Reykjavík 1. febrúar 2003. 3) Þórður Þórarinsson stjórnmálafræðingur, framkvæmdastjóri í Reykjavík, f. á Ak. 8. nóvember 1967. Kona hans er Marta María Ástbjörnsdóttir, sálfræðingur í Reykjavík, f. í Reykjavík 3. apríl 1969. Synir þeirra eru Þórarinn, f. 14. ágúst 1994, Ástbjörn, f. 26. júlí 1999, og Einar, f. 16. nóvember 2001. Einar varð stúdent frá Menntaskólanum í Rvík 1953, stundaði myndlistarnám í Hollandi, Kaupmannahöfn og Ósló 1954-1958 og fór í ýmsar námsferðir. Hann var formaður sýningarnefndar FÍM 1974 og formaður Listmálarafélagsins frá stofnun. Hann hlaut starfslaun ríkisins 1974 og 1984 og listamannalaun í fjölda ára. Einar hélt fjölda einkasýninga og tók þátt í mörgum samsýningum frá árinu 1948. Meðal eigenda mynda eftir Einar eru Listasafn Íslands, Listasafn Háskólans, Listasafn Reykjavíkur, Listasafn Kópavogs og Listasafn Siglufjarðar auk einkasafna erlendis. Samhliða listmálarastörfum vann Einar sem tækniteiknari á Orkustofnun 1954-1998. 

Safneign

Verk