Erró

Kjarval

Ásmundur Sveinsson

Birgir kannaði fyrst og fremst litakerfi sem formmál íslenskrar menningar, landslag hennar og listasögu. Æfingarnar í lit voru alvarlegar, tilgangslausar og óþarfar; litatöflu listamannsins er „raunveruleg“ að því marki sem sérhver eiginleiki getur talist felast í menningu. Þær eru eins konar afleidd þýðing eða útdráttur, sem sýnir skynjun Andréssonar á heimalandi sínu og persónulegu uppvexti. Í þessu tilviki eru stensilorðin „svartasta nótt“ sem kalla fram langa dimma íslenska vetur, en verkið gæti líka kallað fram dimmt hugarástand mannlegs ástands.

Birgir Andrésson gerði portrettmyndir af hestum fyrir áeggjan Gunnars Dungals, hestamanns og listfrömuðs, og studdist þá meðal annars við lýsingar dómnefnda á hestamannamótum. Orðin eru svo lýsandi að hér þarf ekki myndir til.

Mannlýsingar Birgis eru sóttar orðrétt í ritaðar heimildir. Hann dró í verkum sínum fram myndræna texta þar sem löngu horfnir einstaklingar koma manni ljóslifandi fyrir sjónir. Þessi textaverk setti hann síðan upp í formi mannamynda og valdi ólíka liti fyrir texta og bakgrunn. Litina byggði Birgir á sérstöku kerfi lita sem hann kallaði „séríslenska“ og spann upp úr litrófi fornmuna sem hann skoðaði á Þjóðminjasafninu. Um leið lék hann sér þá að fáránleika þeirrar hugmyndar að kenna liti eða aðra sammannlega skynjun við þjóðerni.      

Fyrirmyndir teikninganna eru ljósmyndir frá fornleifauppgreftri torfbæja úr gömlum og sjaldgæfum bókum, þeirra á meðal árbókum Hins íslenzka fornleifafélags, sem listamaðurinn hafði viðað að sér í gegnum árin. Orðið nálægð í titli Birgis gefur til kynna að prjónuð ullarflöggin hans séu kaldhæðnisleg af ásettu ráði þar sem þau spila inn á ósamræmið í fortíð fánans og núverandi ástandi hans. Þótt þessir ullarfánar kunni að virðast fagna dreifbýlinu og staðfesta þá hefðbundnu sýn á heildrænan heim sem hannyrðir eins og prjónaskapur byggjast á, voru þeir búnir til eftir nákvæmum fyrirmælum listamannsins af konum úr Handprjónasambandi Íslands. Í stað þess að styðja við fortíðarþrá og ímyndað öryggi sveitasamfélags fyrir iðnbyltinguna vekja fánar Birgis efasemdir um slíka tengingu. 

Árið 1992 átti Birgir í djúpum samræðum við bandaríska naumhyggjumyndhöggvarann Donald Judd um mikilvægi íslensku torfbæjanna. Í félagi við nokkra vini og samstarfsmenn heimsóttu þeir þjóðveldisbæinn Stöng í Þjórsárdal og stóra langhúsið þar. Meðan á ferðinni stóð buðu Judd og hinn þekkti íslenski safnari Pétur Arason Birgi að útbúa kynningarbækling um teikningar og ljósmyndir Harðar Ágústssonar af sögulegum íslenskum byggingum, fyrir sýningu sem Smithsonian listasafnið í Bandaríkjunum myndi vonandi samþykkja að skipuleggja og útbreiða. Aldrei varð af sýningunni vegna ótímabærs andláts Judds 1994.Hugmyndin um svo nýstárlega sýningu og hinar fjölmörgu samræður sem Birgir átti við Judd og fleiri um torfhúsin á Íslandi áttu vafalaust þátt í ákvörðun hans árið eftir um að gera grunnteikningar torfbæjarústa að viðfangsefni hins umfangsmikla Stóra húsaljóðs. Skýringarmyndir af þessum torfhúsarústum eru eins og myndleturstákn sem sýna horfna lífshætti og þjóðarmynd sem hafði fram að þessu fyrst og fremst verið falin í hendur byggingasafna og sögubóka. 

Birgir málaði ýmsar myndir með svokallaðri punktaaðferð. Tæknin tengdist áráttu listamannsins fyrir grófum rasta sem kemur fram þegar ljósmynd er stækkuð svo mikið að maður hættir að greina af hverju hún er. Hún verður að samansafni af stórum punktum sem ómögulegt er að sjá heildarmynd af nema úr mikilli fjarlægð. Birgir vann gjarnan með hugmyndir um nálægð og fjarlægð, bæði í efnislegum skilningi en ekki síður sögulegum. Verkin hér byggjast á gömlum frímerkjum sem endurspegla sögu íslenskrar þjóðarímyndar. Þau sýna þjóðfánann umkringdan geislum og víkinga í fullum skrúða. Birgir sýndi hvort tveggja uppstækkuð frímerkin í svörtum rasta og síðan máluð verk sem byggðu á þeim en voru unnin með lituðum punktum. 

Safneign

Æviatriði1955 Fæddur í Vestmannaeyjum. 1973-77 Myndlista- og handíðaskóli Íslands, Reykjavík. 1978-79 Jan van Eyck Akademie, Maastricht, Hollandi. Æviatriði1955 Fæddur í Vestmannaeyjum. 1973-77 Myndlista- og handíðaskóli Íslands, Reykjavík. 1978-79 Jan van Eyck Akademie, Maastricht, Hollandi. Sérsýningar   2000 Gallerí i8. Reykjavík. 2000  Reykjavíkurakademían, Reykjavík. 1999 Félagsmálastofnun, Bern.Niels Stærk, Kaupmannahöfn. 1998  Ljósmyndakompan, Akureyri.20 fm, Reykjavík. 1997 Projektraum Voltmerstrasse, Hannover.Kunstraum Wohnraum, Hannover.Stadtgallerie Bern.Neue Kunst im Hagenbucher, Heilbronn, Þýskalandi. 1996 Collective Gallery, Edinborg.Sólon Íslandus, Reykjavík.Menningarmiðstöðin Gerðubergi.Sjónarhóll, Reykjavík. 1995  Tvíæringurinn í Feneyjum.Listahátíð Akureyrar. Deiglan.The Old Museum, Belfast.Pálshús Seyðisfirði. 1994 c/o Sudi, Gallerie & Editition, Bern.Gallerí 11, Reykjavík. 1993 Nýlistasafnið, Reykjavík. 1991 Kjarvalsstaðir, Reykjavík.Kunsthaus-Centre, Biel. 1989 Gallerí Krókur, Reykjavík.Gallerí 11, Reykjavík. 1988 Slunkaríki, Ísafirði.Nýlistasafnið. 1987 Gallerí ,,”.Noræna listamiðstöðin Sveaborg, Helsinki.Boekie Woekie, Amsterdam. 1986 Nýlistasafnið 1984 Nýlistasafnið. 1981 Gallerí Gangur, Reykjavík. 1980  Gallerí ,,”, Reykjavík. 1979  Gallery LOA, Amsterdam. 1977 Suðurgata 7. Reykjavík. 1976  Gallerí SÚM, Reykjavík. Samsýningar2000 Centre d´Art Contemporain du Languedoc-Roussilion á Séte, Frakklandi.Ásmundarsalur, Reykjavík. 1999 Firma 99, Myndhöggvarafélagið í Reykjavík.Nýlistasafnið. 1998 Lunds Konsthall.,,Europe at the Bull! Kunstverein, Bad Salzdetfurth, Þýskalandi.A4 Villa Minimo, Hannover.Carnegie Art Award, Stokkhómi. 1997 Fort Sztuki Association, Krakow, Póllandi.Hässelby Slott/Gallerie Plaisiren, Stokkhólmi.Stadtgallerie, Bern. 1996 Brahma Antartica. Gallerie nächst St.Stephan, Vínarborg. 1995 Gallerie Nikki Diana Marquardt, París. 1994  Ludwig Grosewitz and his Icelandic Friends, Berlín.State Museum Búdapest.Das WM-Studio, Berlín. 1993 Systematiek Toeval, Rotterdam. 1992 Íslenskur nútímaskúlpúr, Kringlan, Reykjavík.Galleriet Vaxjö, Svíþjóð. 1987 The Black Cloud, Kjarvalsstaðir. 1983 UM. Kjarvalsstaðir 1982 Gallerí Gangur. 1981 Experimental Enviroment II. Korpúlfsstaðir. 1978 Fjórir ungir listamenn. Gallerí SÚM. 1976 SÚM´76. Gallerí SÚM. 1975  SÚM´75. Gallerí SÚM. Tekið af heimasíðu LÍ www.listasafn.is