Ásmundur Sveinsson

Erró

Kjarval

Þessa mynd gerði Ásmundur þegar hann gerði hlé á húsbyggingu sinni við Freyjugötu í Reykjavík og dvaldi um hríð í Kaupmannahöfn 1936–37. Myndin var stækkuð að hluta til – konan við balann – veturinn 1938–39. Reykjavíkurborg keypti afsteypu af Þvottakonunni árið 1958 og lét setja hana upp við Þvottalaugarnar í LaugardalMiðað við natúralíska myndgerð þá hafa þessar sterku og ummynduðu konur aðeins fjarlæga vísun í raunveruleikann, djúpt í minni listamannsins. Í viðtali í Vísi, 19. október 1939, ræðir Ásmundur aðeins um aðra þvottakonuna og segir: „Það var fyrir tveimur árum úti í Kaupmannahöfn. Þar gerði eg frumsmíðina að líkneskinu, og þar hefi eg mótað íslenskan svip eins og ég minntist hans úr sveitinni heima. Þá var hitaveitumálið hvað mest á döfinni og í sambandi við það datt mér í hug þvottakonurnar frá Laugunum, sem bar svo mikið á er eg fyrst kom til Reykjavíkur, og þá samtímis datt mér í hug hvort ekki myndi vera hægt að sameina höggmynd, heitt vatn og gufu. Þegar hitaveitan er komin í bæinn langar mig til að leiða heitt vatn að Þvottakonunni og í balann og búa þannig til gosbrunn. Eg býst við að það gæti farið vel á því t.d. í köldu veðri, að láta gufuna leika um líkneskið og þá tel eg að hún sé komin í sitt rétta umhverfi. Gæti hún þá um leið verið til minningar um hinar gömlu og góðu þvottakonur, sem fóru í Laugarnar, með því að væntanlega er sá þáttur í reykvísku lífi úr sögunni, þegar hitaveitan er komin í hvert hús.“

Veturinn 1925-26 vann Ásmundur við uppsetningu á verkum í tónlistarhúsinu í Stokkhólmi. Vinnan varð honum innblástur að verkinu Tónagyðjan. Svona lýsir Ásmundur verkinu: „…ég hefi gert nýlega eina skissu í leir, það er hljómlistargyðjan. Það er meyjarkroppur að framan en ljón að aftan. Hún hleypur í loftinu með hljóðfæri, strengirnir eru vatnsbunur og hún spilar á þær. Ljónið á að fyrirstilla það grófasta og sterkasta í hljómlistinni en konan það fínasta…“

Í desember 1922 veiktist Ásmundur af brjósthimnubólgu og var lagður inn á sjúkrahús. Var hann frá námi allt fram í febrúar 1923, en þá skapaði hann Minnismerki um Gretti. Myndin sýnir dauðastund Grettis. Það verk er glatað en síðar þróaði hann myndefnið í kúbískum stíl.

Ásmundur gerði þessa mynd í Reykjavík árið 1934 og sýnir hún sitjandi konu sem spilar á dragspil og syngur.Líkt og fleiri myndir eftir Ásmund þá er þessi ærslafulla mynd framsæ, massíf og byggð upp af miklu jafnvægi sem þó er ögrað með skálínum og flötum sem ala af sér hreyfingu í takt við tónlistina og sönginn. Enn sjáum við hér fjarlæg áhrif frá formskrift kúbismans án þess þó að hinu raunsæja yfirbragði sé fórnað. Sagt er að Kona með dragspil sé æskuminning listamannsins úr Dölunum. Þessi mynd er ein af örfáum myndum Ásmundar frá þessum tíma sem hlaðin er tjáningu og lýsir á afgerandi hátt inntaki verksins

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Þessa mynd gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1950. Var hún fyrst unnin í gifs en síðan útfærð í tré. Árið 1968 stækkaði Ásmundur verkið áttfalt. Áhorfandinn greinir höfuð, hendur og fætur. Líkaminn er samsettur úr mjúkum og ávölum línum og myndbyggingin er í miklu jafnvægi. Í heild sinni er þetta óður til hafsins þar sem strengirnir tákna lífið í undirdjúpunum, forsenduna fyrir byggð í þessu landi. „Ég kalla hana Tóna hafsins,“ sagði listamaðurinn í samtali við Matthías Johannessen í Bókinni um Ásmund. „Ég gerði brjóstin á henni eins og bát ... Og fæturnir vaxa af öldunni, sem breytist í læri. Öldur allt saman. Og höndin heldur um strengina. Tónar hafsins. En við getum alveg eins sagt: Líf þjóðarinnar á þessari eyju. Aldrei hefur verið nauðsynlegra að minna á það en nú. Ef við glötum hafinu, verður ólíft hér. Öll list á að efla manninn í baráttu hans, brýna hann til átaka.“

Verkið er staðsett við Seljatjörn í Seljahverfi.Ásmundur Sveinsson sótti meðal annars innblástur í þjóðsögur í verkum sínum og slíkar tengingar er að finna í verkinu Móðir mín í kví, kví. Verkið sýnir útborið og afturgengið barnið birtast angistarfullri móður sinni og bjóða henni „dulu að dansa í.“ Verkið hefur einföld form þar sem ekki er að finna smáatriði í líkama móður og barns, eftir stendur aðeins það sem nægir til þess að koma inntaki verksins til skila. 

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Verkið Jónsmessunótt ber mörg einkenni verka Ásmundar sem hann vann fyrri hluta listferils síns á fjórða áratugnum. Verkin eru efnismikil heild, hvergi loftar á milli líkamshluta. Hér fléttast líkamar karls og konu saman á munúðarlegan en samtímis kærleiksríkan hátt í órjúfanlega heild; tvö form verða að einu.   

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Ásmundur vann verkið Vatnsberann í Kaupmannahöfn veturinn 1936–37. Árið 1967 var myndin steypt í brons og spruttu miklar deilur um myndefnið og staðsetningu þess þegar Fegrunarnefnd Reykjavíkur keypti verkið. Sex árum síðar var afsteypu af verkinu komið fyrir í höggmyndagarðinum við Sigtún. Þá var bronsverkinu í fyrstu komið fyrir í Öskjuhlíð í Reykjavík þar sem það stóð fram til ársins 2011 og var þá flutt á núverandi staðset við Lækjargötu. Myndbygging Vatnsberans skapar jafnvægi: Fötur og handleggir mynda samhverfu, vinstri fótur kemur fram inn á milli fatanna, en sá hægri aftur, þannig að grunnflöturinn er þríhyrndur. Kraftlínur Vatnsberans mynda því nánast pýramída séð allt um kring, en sú tegund myndbyggingar er þekkt úr listasögunni til að skapa festu og stöðugleika. Staða höfuðsins brýtur upp þessa kyrrstöðu sem hallar ögn, mýkir myndbygginguna og gefur í skyn hreyfingu.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Myndina Móðir jörð gerði Ásmundur er hann dvaldi í nokkra mánuði í Kaupmannahöfn árið 1936. Hún sýnir barn sem sýgur brjóst móður sinnar. Myndin var stækkuð og steypt í brons árið 1957. Margar skýringar koma til greina þegar rætt er um inntak verksins, bæði sálfræði- og trúarlegar. Samkvæmt Ásmundi táknar konan (móður) jörðina, og barnið mannfólkið. Hér er því um að ræða hina frjósömu og gjöfulu jörð sem elur mannkynið.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Hér gefur að líta verk þar sem Ásmundur fæst við hversdagslegar athafnir; maður að vinna jarðveginn. Verkið er talið í beinum tengslum við náttúruna og var Hallsteinn bróðir Ásmundar fyrirmynd að verkinu. Hér er hægt að líta svo á að maðurinn sé hluti af náttúrunni, samtímis því sem hann verkar hana.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Ásmundur skóp Veðurspámanninn í Reykjavík árið 1934. Myndin var síðan stækkuð í steinsteypu sumarið 1939. Hún sýnir mann sem gáir til veðurs.Þetta raunsæja og látlausa verk myndar eina massífa heild sem lífguð er með stöðu og viðmóti höfuðsins. Form mannsins er lokað, yfirborðið slétt og fágað og öll einstaklingsbundin einkenni eru hverfandi. Þetta verk er til í tveimur útgáfum. Í þeirri fyrri er maðurinn í klæðum, en í þeirri síðari, sem sennilega hefur orðið til í stækkuninni, er maðurinn nakinn. Þessi umskipti eru í fullu samræmi við þær breytingar sem urðu á list Ásmundar á fjórða áratugnum, þegar listamaðurinn hvarf frá hinni raunsæju og natúralísku sýn til mun táknrænni myndgerðar, þar sem lögð er áhersla á að draga fram og lýsa eðli mannsins. En þó svo að fyrri útgáfan sé öllu raunsærri, þá er hún einnig algild og „táknræn fyrir hinn íslenska aldanna veðurspámann til sjávar og sveita, – frumstæðan útivistarmann, en ekki nútíma tækni í veðurspám,“ eins og listamaðurinn komst að orði í dagblaðinu Vísi, 19. október 1939.

Verkið er staðsett við Hagatorg.Verkið stóð fyrst í garðinum við Ásmundarsafn í Sigtúni. Því var komið fyrir á Hagatorgi í október 2014. Kraftur konunnar stendur á þeim stað þar sem Tónlistarmaðurinn eftir Ólöfu Pálsdóttur stóð áður en honum var komið fyrir fyrir utan tónlistarhúsið Hörpu síðsumars 2014. Um miðjan fimmta áratug síðustu aldar hóf Ásmundur að vinna tilraunir með abstrakt í verkum sínum og næstu tvo áratugi þróaði hann abstraktskúlptúra sína. Hann hóf að smíða verk úr járni og stáli og sauð saman málma og aðra hluti sem hann safnaði og notaði lítt eða ekki breytta. Kraftur konunnar er einkennandi fyrir abstraktverkin sem Ásmundur vann á þessum tíma.

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Tröllkonuna gerði Ásmundur í Reykjavík árið 1948. Vann listamaðurinn hana fyrst í steinsteypu og hrafntinnu. Myndin var síðan stækkuð árið 1975. Eitt eintak af Tröllkonunni var sett upp í Vestmannaeyjum sama ár.Tröllkonan á sér litla sem enga samsvörun í raunveruleikanum. Þetta er fremur hugsýn listamannsins með ákveðinni skírskotun til náttúrunnar. Tröllkonan er fjall, klettur og hellar. En víst er að íslensk náttúra hefur haft mikil áhrif á myndgerð og formskrift þeirra verka á fimmta áratugnum þar sem listamaðurinn sækir myndefnið í íslenskar sögur og ævintýri. Í Bókinni um Ásmund hefur Ásmundur þetta að segja um tröll og list: „Mér líður illa, ef ég sé listamenn teikna natúralistisk tröll. Tröll minna mig alltaf á fjöll. Ísland á nóg af tröllum ... Natúralistisk tröll eru ekki til í mínum huga. En þetta segi ég bara við sjálfan mig. Aðrir verða að sjá sínar sýnir.“ 

Verkið er staðsett í höggmyndagarði við Ásmundarsafn.Egill Skallagrímsson varð að sjá á bak tveimur sonum sínum í dauðann og var harmur hans þungur. Það er því varla tilviljun að Ásmundur velur sér kvæði Egils, Sonatorrek, að viðfangsefni árið 1948, ári eftir að dóttir hans fórst í bílslysi. Verk Ásmundar sýnir þá stund þegar Þorgerður dóttir Egils réttir honum ljóðahörpuna og hvetur hann til að yrkja sig frá sorginni. Á sama hátt má leiða að því getur að yngri dóttir Ásmundar og listsköpun hans hafi verið honum sú huggun sem gerði honum kleift að sigrast á sorginni. Í Sonatorreki Ásmundar er því í senn að finna víðfrægt bókmenntaminni og djúpa skírskotun til eigin reynslu.

Verkið er staðsett í Höggmyndagarði við Ásmundarsafn

Collection