Reykjavík Art Walk App

Kjarval málaði verkið Bleikdalsá við Bleikdalsá/Blikdalsá á Kjalarnesi árið 1967. Það vakti furðu manna að hann skyldi enn á níræðisaldri standa úti í náttúrunni við trönur sínar og mála. Heilsu hans var tekið að hraka en sannfæringu sinni trúr hóf hann sumarið 1966 að stunda böð í Bleikdalsá sér til heilsubótar. Þetta leiddi til þess að áin og umhverfi hennar urðu honum efni í nýja myndröð, sem jafnframt varð hans síðasta. Kjarval hafði áður málað við Bleikdalsá, en þá hafði hann skynjað umhverfið á annan hátt. Í verkinu Bleikdalsá, er hvítur steinn á árbakkanum burðarás myndarinnar. Umhverfi árinnar er horfið, en það er litauðgi árbakkans og ljósflökt á yfirborði vatnsins sem fangar athygli hans. Verk þetta er eitt hið síðasta sem honum auðnaðist að mála úti við. Eftir að hafa helgað líf sitt túlkun á blæbrigðum, birtu og lit hverrar árstíðar í formheimi íslenskar náttúru er hún honum á níræðisaldri ennþá  hvati til nýrra landvinninga. Þótt höndin væri tekin að skjálfa var sýn hans fersk og ný.

Sjálfsmynd frá rauðkrítartímabilinu í kringum 1920. Myndin er dregin sterkum dráttum, jafnvel gætir kúbískrar einföldunar í henni. Andlitið er alvörugefið og lokað, eins og raunar má segja um langflestar sjálfsmyndir listamannsins. Hann lætur sjaldnast nokkuð uppi um tilfinningar sínar.

Hlíðar Esjunnar urðu Kjarval uppspretta nýrrar myndaraðar við lok 6. áratugarins. Verkið er málað 10. febrúar 1959 og er vetrarmynd á mörkum þess að vera skýr lýsing á myndefninu og huglæg, óhlutbundin túlkun listamannsins. 

Um 1945 tók Kjarval að venja komur sínar í Gálgahraun á Álftanesi. Hann kom þar margsinnis á næstu tveimur áratugum og málaði þar nokkurn fjölda verka. Í  Gálgahraunsmyndunum leggur Kjarval áherslu á nekt hraunsins og þau fjölbreytilegu, hvössu form sem þar er að finna, skreytt lággróðri. Einstaka sérkennilegir hraundrangar urðu honum einnig að yrkisefni. Hann átti sér að því er virðist eitt uppáhalds „stæði“ og málaði þar fjöldann allan af myndum. Meginmyndefni hans frá þessu sjónarhorni er fremur flatur hraunklettur og umhverfi hans en í forgrunni er oft hraunstrýta. Túlkun hans á myndefnum úr Gálgahrauni á þessu skeiði er fjölbreytileg. Nokkuð ber á verkum þar sem listamaðurinn bregður fyrir sig kúbísku myndmáli, sundurgreinir form jarðarinnar og túlkar hin fjölmörgu litbrigði er leynast í mosa og steinum.

Kjarval lagði gjarnan leið sína frá Valhöll og suður með Þingvallavatni meðfram Hestgjá og málaði frá því svæði útsýnið til norðurs. Frá þessu svæði málaði hann stóra myndröð sem sýnir Ármannsfell og Skjaldbreið og hefur klettaveggi eða hraundranga Hestgjár í forgrunni. Verkin í þessari myndröð eru ólík innbyrðis hvað varðar stíl og yfirbragð, en sú meginbreyting hefur orðið frá fyrri myndröðum að forgrunnur verkanna fær aukið vægi. 

Sjálfsmyndin er máluð skömmu eftir að Kjarval lauk námi við Listaháskólann í Kaupmannahöfn. Hún sýnir ungan mann í hvítri skyrtu og ljósri peysu með rauðu mynstri á ólífugrænum bakgrunni. Skarpleitt andlitið er kinnfiskasogið og alvörugefið. Þegar Kjarval var við nám í Kaupmannahöfn, á því skeiði sem heimstyrjöldin fyrri geisaði í Evrópu, átti hann þess kost að kynnast  þeim nýju og ögrandi listastefnum sem efstar voru á baugi í Evrópu á stríðsárunum. Svo virðist sem Kjarval hafi haft mestan áhuga á að kynna sér fútúrisma, expressjónisma og kúbisma, en  þessar þrjár ólíku liststefnur áttu allar eftir að skipa vegamikinn sess í lífsstarfi hans.Í viðtali sem tekið var við hann í Reykjavík vorið 1922 ræðir hann afstöðu sína til samtímalistarinnar í Danmörku: ”Jeg kynntist listamönnum af öllu tagi, góðum og vondum; jeg mætti nýjum stefnum, sem fóru hliðargötur við hina æðri skóla. Það var hugsað í litum hjá þessu fólki og línum og tónum, sterkt og ríkt eftir manngæðum og frumleika hvers og eins. Stefnurnar komu að sunnan og komust strax á almannafæri. Höfuðsmennirnir voru óhræddir við dóma því að þeir vissu að æðsti dómur er seinastur, sem mannveran ræður ekki við. Þeir höfðu dauðann fyrir baktjald en horfðu inn í ljósið sem var fullt af undarlegum formum og sundurleitum litum. Og þeir smíðuðu myndir og hluti, sem þeir halda að heyri framtíðinni til - ...Einn af þessum mönnum var jeg..”[1] Steingerður Guðmundsdóttir:  „Litir vors og vetrar í vinnustofu Kjarvals.” Sunnudagsblaðið 10. nóv. 1957.

Collection