Ásmundur Sveinsson

Erró

Kjarval

Í Krítik má greina skarpar andstæður. Maðurinn er mótaður eftir ströngustu reglum anatómíunnar, enda teiknaður eftir lifandi fyrirmynd, og stingur í stúf við aðrar fígúrur verksins sem eru tvívíðar, teiknaðar með hvítum útlínum. Húð mannsins er dökk og hraunkennd sem gerir hann enn framandlegri, eins og hann hafi villst inn í draumkennda óreiðu þar sem allt er á hreyfingu. Hvíta veran sveiflar svipunni, parið dansar og verurnar með spjótin stika áfram, teningurinn snýst í loftinu, fiskurinn spriklar í hendi mannsins sem samtímis virðist eiga fullt í fangi með að hindra að björgin falli yfir hann. Táknmál verksins er flókið og persónulegt og finna má í því trúarlegar skírskotanir, en grunnstef þess virðast vera tilvistarleg vandamál listamannsins sem á lífsafkomu sína undir listinni en þarf jafnframt að sæta stöðugri gagnrýni á verk sín; svo er að sjá sem þyngd efnisins sé í þann veginn að sliga frelsi andans.  Myndin var nokkur ár í smíðum og Kjarval sýndi hana fyrst opinberlega í Listamannaskálanum í október 1954.

Kjarval hefur réttilega verið kallaður meistari línunnar og stóð fyllilega undir þeirri nafnbót eins og hinar fjölmörgu og sundurleitu teikningar hans bera með sér. Verkið Blómaandlit er ein þeirra og sýnir klassísk vangamynd með hátt enni og stútlaga munúðarfullar varir, en blóm þekja höfuðið í stað hárs. Teikningar Kjarvals, skissur og ýmiss konar riss endurspegla ævintýralegt ímyndunarafl og frjóan huga í óheftri og frjálslegri tjáningu. Þegar svo bar undir rissaði hann hugmyndir sínar á þann pappír sem hendi var næstur, hvort heldur voru sendibréf, umslög, sígarettuöskjur, servíettur eða víxileyðublöð. Auk þess notaði hann vandaðan teiknipappír af ýmsum stærðum og gerðum eða eitthvað óhefðbundnara, svo sem maskínupappír eða ýmsar tegundir af gegnsæjum pappír. Olíuteikningar hans voru jafnvel unnar á enn óhefðbundnari grunn. Hann gat tekið upp á því að teikna með olíulit og pensli á plastdúk, steinvölur, flöskur eða hurðaspjöld. 

Þau verk sem Kjarval málaði í hraununum umhverfis Reykjavík voru annars eðlis en Þingvallamyndir hans. Í mörgum þessara verka fær forgrunnurinn sífellt meira vægi á kostnað fjallsins, og að lokum skilur hraunið sig frá fjallinu og verður sjálfstætt myndefni. 

Collection

Work